23 Απριλίου 2024: Την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, το PEN International και τα Κέντρα του καταγγέλλουν την ανησυχητική αύξηση των απαγορεύσεων βιβλίων παγκοσμίως

 

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΒΙΒΛΙΟΥ 2024

«Μπροστά στην αυξανόμενη λογοκρισία, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την τυραννία εκείνων που προσπαθούν να φιμώσουν τις αντίγνωμες φωνές της και τη φωνή της αλήθειας. Μέσω της απαγόρευσης βιβλίων, οι αρχές προσπαθούν να πνίξουν την ουσία της ελευθερίας, αλλά εμείς πρέπει να μείνουμε αταλάντευτοι. Ας γίνει η λογοτεχνία η ασπίδα μας ενάντια στην καταπίεση, ένας φάρος ανθεκτικότητας μέσα στο σκοτάδι».

- Burhan Sonmez, Πρόεδρος του PEN International

 

23 Απριλίου 2024: Την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, το PEN International και τα Κέντρα του καταγγέλλουν την ανησυχητική αύξηση των απαγορεύσεων βιβλίων παγκοσμίως, όπως συμβαίνει στη Λευκορωσία, τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ουγγαρία, τη Ρωσική Ομοσπονδία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ, όπου οι αρχές προσπαθούν να καταπνίξουν τη διαφωνία και την κριτική λογοκρίνοντας τη λογοτεχνία, διώκοντας συγγραφείς και αποσιωπώντας ενοχλητικές αλήθειες.

Πόλεμος, λογοκρισία και διώξεις:

Η επίσημη έκθεση του PEN International (Case List 2023/2024), αναδεικνύει τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα και τις στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις για την απαγόρευση βιβλίων, τη λογοκρισία συγγραφέων και την απαγόρευση της έκδοσης, ανάγνωσης και διανομής των έργων τους.

Στη Λευκορωσία, οι αρχές διεκδικούν εδώ και δεκαετίες την κυριαρχία της ρωσικής γλώσσας, εντείνοντας τον στιγματισμό και την καταστολή της λευκορωσικής γλώσσας και λογοτεχνίας μετά την έναρξη της πλήρους εισβολής της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Το PEN Belarus κατέγραψε δεκάδες ανεξάρτητους εκδοτικούς οίκους που έκλεισαν το 2023 επειδή προωθούσαν βιβλία Λευκορώσων συγγραφέων στη λευκορωσική γλώσσα. Ειδικότερα, η βραβευμένη με Νόμπελ Λογοτεχνίας και πρώην πρόεδρος του PEN Belarus, Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, είδε τα βιβλία της να αποσύρονται από τις βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα τον Ιούνιο του 2023, αφού το όνομά της και τα βιβλία της αφαιρέθηκαν από το σχολικό πρόγραμμα σπουδών τον Αύγουστο του 2021.

Στη Βραζιλία, οι περιπτώσεις λογοκρισίας βιβλίων προκαλούν ανησυχία. Τον Απρίλιο του 2023, το Πανεπιστήμιο του Rio Verde στο Goiás, απέσυρε το βιβλίο της Marçal Aquino Eu recebia as piores notícias dos seus lindos lábios (Τα όμορφα χείλη σου θα μου έδιναν τα χειρότερα νέα) από τη λίστα υποχρεωτικής ανάγνωσης, χωρίς να αναφέρει τον λόγο. Η απόφαση αυτή ακολούθησε την κριτική ενός ακροδεξιού βουλευτή, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το βιβλίο είχε πορνογραφικό περιεχόμενο. Ομοίως, τον Νοέμβριο του 2023, ο κυβερνήτης της Σάντα Καταρίνα διέταξε την απόσυρση εννέα λογοτεχνικών βιβλίων μη Βραζιλιάνων συγγραφέων από τις βιβλιοθήκες των κρατικών δημόσιων ιδρυμάτων. Μεταξύ των απαγορευμένων βιβλίων περιλαμβάνονται τα εξής: Hjortsberg και Donnie Darko του Richard Kelly. Τον Μάρτιο του 2024, το βιβλίο O Avesso da Pele του Jefferson Tenorio, το οποίο πραγματεύεται τον ρατσισμό, αντιμετώπισε απαγορεύσεις σε σχολεία τριών πολιτειών, δήθεν για υπόρρητο ρατσισμό εντός των σχολικών συστημάτων και των αρχών.

Στην Κίνα, το PEN International παρακολουθεί στενά την ανησυχητική τάση της κατάργησης βιβλίων από τις δημόσιες βιβλιοθήκες του Χονγκ Κονγκ μετά την επιβολή του Νόμου περί Εθνικής Ασφάλειας (NSL). Από την επιβολή του NSL τον Ιούνιο του 2020, βιβλία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από φιλοδημοκρατικές προσωπικότητες όπως ο Joshua Wong, έχουν στοχοποιηθεί για έλεγχο και αφαίρεση. Τον Ιούλιο του 2021, ένας βιβλιοθηκάριος τέθηκε σε διαθεσιμότητα επειδή εξέθεσε βιβλία του φυλακισμένου εκδότη και συγγραφέα μέσων ενημέρωσης, Τζίμι Λάι, ο οποίος επί του παρόντος δικάζεται βάσει του NSL. Τον Νοέμβριο του 2021, οι τοπικές αρχές φέρεται να είχαν έναν κατάλογο με πάνω από 70 βιβλία που «βρέθηκαν» να παραβιάζουν το NSL, αν και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης κατέγραψαν πάνω από 100 τίτλους που αφαιρέθηκαν. Η τάση αυτή επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια ελέγχου της συλλογής βιβλιοθηκών, με καταγγελίες για παραβιάσεις του NSL να οδηγούν σε περαιτέρω αφαιρέσεις βιβλίων. Σε έρευνα της Ming Pao τον Μάιο του 2023 διαπιστώθηκε ότι το 40% των τίτλων με πολιτικό θέμα που ήταν διαθέσιμοι στις δημόσιες βιβλιοθήκες πριν από το NSL αφαιρέθηκαν (195 από τους 468 τίτλους που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνά της), ενώ η Photon Media διαπίστωσε ότι μόνο τρεις από τους 149 τίτλους που σχετίζονται με τη σφαγή της Τιενανμέν το 1989 παραμένουν διαθέσιμοι. Αξιοσημείωτοι τίτλοι που αφαιρέθηκαν περιλαμβάνουν το βιβλίο της Louisa Lim Λαϊκή Δημοκρατία της αμνησίας: Tiananmen Revisited. Παρά το δημόσιο ενδιαφέρον, οι αρχές αρνήθηκαν να δημοσιοποιήσουν τον αριθμό των βιβλίων που αφαιρέθηκαν, επικαλούμενες ανησυχίες ότι αυτό θα οδηγούσε σε περαιτέρω διάδοση του απαγορευμένου υλικού. Η χρήση του NSL από την κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ για την καταστολή της κριτικής έκφρασης αποτελεί παραβίαση του Βασικού Νόμου του Χονγκ Κονγκ και του διεθνώς προστατευόμενου δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.

 

Στην Ουγγαρία, η Líra Könyv, η δεύτερη μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων της χώρας, τιμωρήθηκε με πρόστιμο 12 εκατομμυρίων HUF (περίπου 36.000 δολάρια ΗΠΑ) τον Ιούλιο του 2023, επειδή συμπεριέλαβε μια σειρά ΛΟΑΤΚΙ graphic novel στο τμήμα νεανικής λογοτεχνίας της και επειδή δεν συμμορφώθηκε με την απαίτηση του νόμου του 2021 περί «προστασίας των παιδιών» για κλειστή συσκευασία.

 

Παρομοίως, στη Ρωσική Ομοσπονδία, ένας νόμος του Δεκεμβρίου 2022 που απαγόρευσε την «προπαγάνδα ΛΟΑΤ» μεταξύ των ενηλίκων, οδήγησε στην απόσυρση περιεχομένου με ΛΟΑΤΚΙ θέματα από τα βιβλιοπωλεία και τους κινηματογράφους καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 - μια τάση που συνεχίζεται αμείωτη.

Στην Τουρκία, οι αρχές αύξησαν την επιρροή τους στα μέσα ενημέρωσης και τις εκδόσεις, με αποτέλεσμα την αύξηση των βιβλίων που χαρακτηρίζονται «άσεμνα» και διασύρονται από φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης. Τον Νοέμβριο του 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο Karşıyaka επικύρωσε το πειθαρχικό συμβούλιο της «Κλειστής Φυλακής Σμύρνης 3ου τύπου» για την κατάσχεση του βιβλίου της Aslı Erdoğan Μήτε κι η σιωπή είναι πια δική σου. Το βιβλίο κατασχέθηκε με την αιτιολογία της δυσφήμισης του τουρκικού κράτους, του στρατού και της αστυνομίας, της διασποράς τρομοκρατικής προπαγάνδας και της προσβολής του τουρκικού έθνους. Στον φυλακισμένο Κούρδο ποιητή erdAgron κατασχέθηκε η χειρόγραφη μετάφραση του μυθιστορήματος της Ερντογάν Κοκκινοσκουφίτσα πόλη κατασχέθηκε από τις αρχές της φυλακής το 2023. Τον Ιανουάριο του 2023, απαγορεύτηκε η έκδοση, η διανομή και η πώληση και κατασχέθηκαν αμέσως δύο βιβλία του συγγραφέα και μέλους του PEN Μουράτ Καχραμάν, το Bitmeyen Veda και το Çığlık (Κραυγή). Αργότερα τον Μάρτιο, δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης έκρινε ότι το Rüyası Bölünenler (Dream Divided) του Yavuz Ekinci περιέχει περιεχόμενο που συνιστά «τρομοκρατική προπαγάνδα» και απαγόρευσε την έκδοση, διανομή και πώλησή του, κατάσχοντας αντίτυπα.

Στις ΗΠΑ, μόνο κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος σχολικού έτους (Ιούλιος - Δεκέμβριος 2023), το PEN America κατέγραψε 4.349 περιπτώσεις απαγόρευσης βιβλίων σε 23 πολιτείες και 52 δημόσιες σχολικές περιφέρειες, αριθμός που ξεπέρασε τον αντίστοιχο των προηγούμενων ετών. Οι απαγορεύσεις αυτές στοχεύουν σε βιβλία που αφορούν τη σεξουαλική βία, τις αφηγήσεις ΛΟΑΤΚΙ και θέματα που σχετίζονται με τη φυλή. Αυτή η έξαρση της λογοκρισίας συμπίπτει με την παγκόσμια άνοδο του αυταρχισμού, με ομάδες και πολιτικούς στις ΗΠΑ να ασκούν σημαντική επιρροή για την προώθηση της λογοκρισίας με διακρίσεις στην εκπαίδευση, διαβρώνοντας την ελεύθερη έκφραση και τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιορίζοντας το δικαίωμα των νέων να διαβάζουν και να μαθαίνουν. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο διακριτικός χαρακτήρας αυτών των απαγορεύσεων, οι οποίες συχνά δικαιολογούνται στο πλαίσιο της «κουλτούρας ακύρωσης» ή των «δικαιωμάτων των γονέων». Ωστόσο, η αντίσταση αυξάνεται, με τους μαθητές να οργανώνουν αποχές, τους γονείς να κινητοποιούν την υποστήριξή τους και τους νομοθέτες να εισάγουν νομοσχέδια κατά των απαγορεύσεων βιβλίων. Το PEN International και το PEN America καλωσορίζουν την επικείμενη επίσκεψη της Ειδικής Εισηγήτριας του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην εκπαίδευση στις ΗΠΑ από τις 29 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου 2024, για να εξετάσει από κοντά αυτά τα ζητήματα και να προτρέψει τους εθνικούς ηγέτες και τα μέσα ενημέρωσης να δώσουν προσοχή στα ευρήματά της.

 

Το PEN International και τα κέντρα του καλούν τις αρχές σε όλο τον κόσμο, και συγκεκριμένα στη Λευκορωσία, τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ουγγαρία, τη Ρωσική Ομοσπονδία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ, να σταματήσουν τις απαγορεύσεις βιβλίων και να υποστηρίξουν την ελευθερία της έκφρασης. Η πρόσβαση σε διαφορετική λογοτεχνία, σκέψη και γνώμη είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα που πρέπει να γίνεται σεβαστό από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως.