Για τη Λέρο

Να έχεις γενέθλια και να ετοιμάζεσαι για τη Λέρο... και να θυμάσαι τόσα και τόσα... Να βλέπεις φωτογραφίες. Να σκέφτεσαι πως θα δεις πρόσωπα που έχετε χαθεί για καιρό...

Από Πέμπτη 10 Νοεμβρίου θα βρεθώ λοιπόν εκεί, στο "Νησί της Άρτεμης" και θα επισκεφθώ τα σχολεία, θα συναντήσω φίλους του βιβλίου στο Βιβλιοπωλείο "Το Στέκι" στο Λακκί, θα συμμετέχω στην εκδήλωση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, θα συναντήσω φίλους και ...συμπολεμιστές από το 588 ΤΕΑ. Εκεί που περάσαμε το 1989 και το 1990 δυο χρονιές που με έκαναν να αγαπήσω ακόμη περισσότερο αυτό το νησί...

Να ευχαριστήσω γι' αυτό το ταξίδι τον υπεύθυνο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Δημήτρη Σταματέλο, το Φωτογραφείο Φυλακούρη, τον Μανώλη Μακρή και το Φροντιστήριο Αγγλικών Μαρία Μάρη

Σε όλους, λοιπόν, αφιερώνω το σημείωμα που βρίσκεται στο τέλος του "Κώδικα της Λέρου":  

Λίγα λόγια...

«Πώς μπορεί να μου λείπει σε τέτοιο βαθμό αυτός ο τόπος, κάθε που μένω καιρό, πάντοτε πάρα πολύ καιρό, μακριά του;»

Μπαρμπαρά Κασσέν, Η νοσταλγία – Πότε λοιπόν είναι κανείς σπίτι του;

Διαβάζοντας στο βιβλίο της Μπαρμπαρά Κασσέν όσα γράφει για την Κορσική και τη σχέση της με το νησί, ένιωθα λες και τα λόγια είχαν γραφτεί για μένα και τη Λέρο:

«…κι αυτό είναι ακόμη πιο παράξενο, επειδή είμαι δεμένη με την Κορσική,  με τον ορίζοντα του σπιτιού, του χωριού και του ακρωτηρίου ενός νησιού άλλου, που δεν είναι δικό μου, τουλάχιστον ως προς το ότι δεν έχω γεννηθεί εκεί…»

Ναι. Η Λέρος είναι το σπίτι μου. Είναι τα πολλά καλοκαίρια που έζησα εκεί. Είναι τα δυο χρόνια στρατιωτικής θητείας και η ήπια αλλαγή των εποχών. Είναι κυρίως οι άνθρωποι.   

Ήθελα πάντοτε να μπορέσω να μεταδώσω κάτι απ’ όλα αυτά που σημαίνει για μένα η Λέρος, μέσα από το γράψιμο.

Στο προηγούμενο βιβλίο μου, Κούπα του Πτολεμαίου – Περιπέτεια στο Πόρτο Ράφτη (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιπτάμενο Κάστρο),) είχα ήδη βάλει λίγο άρωμα Λέρου. Όμως δεν μου αρκούσε. Ήθελα κάτι παραπάνω. Κι αυτό ήρθε όταν διάβασα για το χαμένο κομμάτι του «Κώδικα της Λέρου».

Αναρωτήθηκα: Τι να υπήρχε στο τμήμα που λείπει; Ποιος και γιατί το απέσπασε βίαια; Έτσι δημιουργήθηκε η δική μου μυθιστορηματική εκδοχή με το -πράγματι χαμένο- βιβλίο του ιστορικού Φερεκύδη. Έτσι, πήρα την παρέα από το Πόρτο Ράφτη και την ταξίδεψα στη Λέρο.

Όλα τα άλλα, άρχισαν να αναβλύζουν σιγά -σιγά, καθώ η νοσταλγία έπαιρνε σάρκα και οστά. Μέσα από την παρέα των παιδιών βρέθηκα κι εγώ ξανά στο Λακκί, στην Αγία Μαρίνα, στα Άλιντα, στο Παρθένι, στον Άγιο Ισίδωρο. Ξαναβρήκα πρόσωπα κι αγαπημένους φίλους.

Έζησα την περιπέτεια μαζί με τους ήρωές μου, αλλά πάντα είχα στο μυαλό μου δυο αγαπημένους φίλους που έφυγαν τόσο πρόωρα: την Εύη Ολυμπίτου, καθηγήτρια Εθνολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και τον Άγγελο Καλαφάτη, υπαξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού.

Η Εύη, μου γνώρισε το νησί της και την ιστορία του μέσα από την αστείρευτη αγάπη για τη Λέρο και τη λαογραφική- ιστορική έρευνα. Πολλά στοιχεία που καταγράφονται έχουν την πηγή τους στις δικές της εργασίες.

Ο Άγγελος ήταν ο πιο κεφάτος και γεμάτος ζωντάνια άνθρωπος που σε παρέσυρε με το κέφι του. Ένας "Ζορμπάς", αν επιτρέπεται αυτός ο παραλληλισμός. Το σπιτάκι δίπλα στη θάλασσα που περιγράφεται στο βιβλίο ήταν το δικό του.

Πολλά οφείλω στο βιβλίο Το Πανόραμα της Λέρου, του φιλολόγου Μανόλη Ήσυχου, που μας ταξιδεύει με ξεχωριστό τρόπο στην ιστορία του νησιού.

Το βιβλίο Στέφανος Στεφάνου -Ένας απ' τους πολλούς της ελληνικής Αριστεράς 1941-1971, σε επιμέλεια της Χριστίνας Αλεξοπούλου, από τις εκδόσεις Θεμέλιο, στάθηκε πολύτιμο για όσα αφορούν στη ζωή των εξόριστων στη Λέρο.

Αναφορικά με το κλίμα της γερμανικής εισβολής, πέραν των όσων διάβασα για τη Λέρο, άντλησα πληροφορίες από την Ασημόπετρα του Κώστα Ι. Καλατζή (εκδόσεις Πιτσιλός) που αναφέρεται στα αντίστοιχα γεγονότα στη Σάμο.

Τα περισσότερα από όσα γράφω είναι αυτά που θυμάμαι από τις δικές μου εξερευνήσεις και τις κάθε είδους συζητήσεις με ανθρώπους της Λέρου. Όσοι ξέρουν το νησί, θα αναγνωρίσουν σίγουρα στο πρόσωπο του φωτογράφου κυρίου Στάθη – με τις διαφοροποιήσεις που απαιτεί ένα μυθιστόρημα – τον Σάββα Φυλακούρη, έναν ξεχωριστό άνθρωπο της Λέρου. Εκτός από εξαιρετικός φωτογράφος, κρατάει ζωντανή την παράδοση με το σαντούρι του και μεταδίδει – χρόνια τώρα – γενναιόδωρα τη γνώση του στα παιδιά.

Διαβάζοντας για τη Λέρο την περασμένη άνοιξη, βρήκα πολλά στοιχεία για τις δράσεις αλληλεγγύης στους πρόσφυγες. Ήταν πριν ξεσπάσουν τα γεγονότα του καλοκαιριού του 2015. Το βιβλίο απέκτησε δραματική επικαιρότητα έπειτα από τις πρόσφατες εξελίξεις με τους πρόσφυγες στη Λέρο και στο Φαρμακονήσι.

Ένας από τους ήρωες είναι ο μικρός Ελίας, πρόσφυγας από τη Συρία. Μαζί με την οικογένειά του θα γνωρίσουν το σκληρό πρόσωπο της εποχής αλλά και τη ζεστασιά της αλληλεγγύης και της φιλίας.

Όσες σελίδες έγραφα καθημερινά, τις διάβαζα στα δυο μικρότερα παιδιά μου, την Ιόλη και τον Ιάσονα. Αυτοί οι δυο με ώθησαν να συνεχίζω να γράφω, κάνοντας βεβαίως και τις -εύστοχες- παρατηρήσεις τους.

Να θυμάστε ότι τα γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο είναι προϊόν φαντασίας και κάθε σχέση με υπαρκτά πρόσωπα είναι συμπτωματική.