Λίγα αποσπάσματα από το βιβλίο που ήταν η πηγή έμπνευσης για να φτιάξουμε τη Μαγική Τράπουλα:
"…Εµάς οι «λειτουργίες» (του παραμυθιού, όπως τις ταξινόμησε ο Βλαντιμίρ Προπ) µας ενδιαφέρουν γιατί μπορούµε να τις χρησιµοποιήσουµε για να φτιάξουµε αναρίθµητες ιστορίες, όπως µε δώδεκα νότες... µπορούµε να συνθέσουµε αναρίθµητες µελωδίες...
...Στην πόλη Ρέτζο Εµίλια, για να δοκιµάσουµε την παραγωγικότητα των «λειτουργιών», τις ελαττώσαμε αυθαίρετα σε είκοσι, πηδώντας µερικές και αντικαθιστώντας άλλες µε ισάριθµα παραµυθικά «θέµατα». Δυο φίλοι, ζωγράφοι, σχεδίασαν είκοσι «τραπουλόχαρτα»...
…Μια οµάδα εργάστηκε ύστερα για να φτιάξει µια ιστορία ακολουθώντας τη σειρά των είκοσι «τραπουλόχαρτων» του Προπ. Πρέπει να πω ότι, κάνοντας αυτή τη δουλειά, η οµάδα διασκέδασε πολύ, και το παραµύθι που έφτιαξαν είχε πολλά καλά στοιχεία παρωδίας.
Είδα ύστερα ότι τα παιδιά καταφέρνουν εύκολα να φτιάξουν ένα παραµύθι ακολουθώντας τις εικόνες των «τραπουλόχαρτων», επειδή κάθε λέξη της σειράς («λειτουργία» ή «παραµυθικό θέµα») παρουσιάζεται φορτισµένη µε µυθικές σηµασίες και προσφέρεται για ένα ατέρµονο παιχνίδι παραλλαγών. Θυµάµαι µια πρωτότυπη ερµηνεία της «απαγόρευσης»: ένας πατέρας φεύγει από το σπίτι του απαγορεύοντας στα παιδιά του να ρίχνουν από το µπαλκόνι ανθοδοχεία στα κεφάλια των περαστικών ... Και ανάµεσα στις «δύσκολες δοκιμασίες» δεν έλειψε η υποχρέωση της µετάβασης στο νεκροταφείο τα µεσάνυχτα: το αποκορύφωµα του τρόµου και του θάρρους, ως µια ορισµένη ηλικία.
Στα παιδιά, όμως, αρέσει ν' ανακατώνουν τα «τραπουλόχαρτα», αυτοσχεδιάζοντας κανόνες: Να βγάζουν τρία στην τύχη και να φτιάχνουν µ' αυτά µια ολοκληρωµένη ιστορία: να ξεκινούν από το τελευταίο χαρτί της σειράς να µοιράζουν την «τράπουλα» σε δυο οµάδες και να συναγωνίζονται συνθέτοντας µια ιστορία η κάθε οµάδα. Συχνά αρκεί ένα «τραπουλόχαρτο» για να υποβάλει µια ιστορία. Μόνο µε το «τραπουλόχαρτο» των «µαγικών δώρων» ένας µαθητής της τετάρτης τάξης έφτιαξε την ιστορία ενός µολυβιού που έγραφε µόνο του τα µαθήµατα.
...Το παιχνίδι αυτό µόνο από λάθος µπορεί να µας θυµίσει τη δοµή του «παζλ», της σπαζοκεφαλιάς στην οποία µας δίνονται είκοσι ή και χίλια ανακατωµένα κοµµάτια ενός ενιαίου σχεδίου, κι εµείς πρέπει να ανασυνθέσουµε, σα µωσαϊκό, ολόκληρο το σχέδιο. Η «τράπουλα του Προπ», αντίθετα, µας επιτρέπει, όπως είπαµε, να φτιάξουµε έναν απεριόριστο αριθµό από σχέδια, γιατί το κάθε «τραπουλόχαρτο» δεν έχει µια µοναδική σηµασία, αλλά µπορεί ν' αποκτήσει πολλές σηµασίες....
Γιατί να χρησιµοποιήσουµε ειδικά την «τράπουλα του Προπ» κι όχι άλλες «τράπουλες» της φαντασίας, ή ένα σύνολο εικόνων που τις πήραµε στην τύχη, ή µια σειρά από λέξεις του λεξικού; Μου φαίνεται πως είναι φανερό. Κάθε χαρτί της «τράπουλας του Προπ» δεν αντιπροσωπεύει µόνο τον εαυτό του, αλλά µια πλήρη «τοµή: του κόσµου των παραµυθιών, ένα φτεροκόπηµα φανταστικών απόηχων, για παιδιά που έχουν κάπως εξοικειωθεΙ µε τα παραµύθια, τη γλώσσα τους, τα θέµατά τους.
Κάθε «λειτουργία», εξάλλου, είναι πλούσια σε ερεθίσµατα που απευθύνονται στον προσωπικό κόσµο του παιδιού.
Διαβάζει «απαγόρευση» και η λέξη µέσα του συνδέεται άµεσα µε την εµπειρία που έχει από οικείες απαγορεύσεις («µην αγγίζεις», «ψην παίζεις µε τα νερά», «άσε κάτω το σφυρί»). Ξαναζεί θολά τις πρώτες στιγµές της σχέσης του µε τα πράγµατα, όταν µόνο το «ναι» και το «όχι» της µητέρας του το βοηθούσαν να ξεχωρίζει τι επιτρέπεται και τι όχι. «Απαγόρευση» είναι για το παιδί η σύγκρουση µε τις αρχές, ή την αυταρχικότητα του σχολείου. Αλλά είναι ακόµα, θετικά (η «απαγόρευση» και η «εντολή» είναι ισοδύναµες λειτουργικά), η ανακάλυψη των κανόνων του παιχνιδιού: «αυτό, ναι», «αυτό, όχι», η συνάντηση µε τα όρια που η πραγµατικότητα και η κοινωνία επιβάλλουν στην ελευθερία του' ένα από τα όργανα για την ένταξή του στην κοινωνία.
Η δοµή του µύθου όχι µόνο αντιγράφει - σύµφωνα µε τον Προπ - τη δοµή των τελετών µύησης, αλλά και επαναλαµβάνεται, κατά κάποιο τρόπο, στη δοµή της παιδικής εµπειρίας, που είναι µια σειρά από αποστολές και αγώνες, από δύσκολες δοκιµασίες και απογοητεύσεις, καθώς η ζωή του περνά από ορισµένες αναπόφευκτες φάσεις. Δε λείπει από το παιδί ούτε η εµπειρία των «µαγικών δώρων»: των δώρων της Πρωτοχρονιάς και των Χριστουγέννων. Και για µεγάλο διάστηµα οι γονείς υπήρξαν για το παιδί «μάγοι δωρητές», µε απεριόριστες δυνατότητες (ωραιότατα πράγµατα γι' αυτό το θέµα έχει πει ο Αλέν). Για µεγάλο διάστηµα το παιδί είχε εποικίσει το σύµπαν του µε δυνατούς συµµάχους και διαβολικούς εχθρούς.
Μου φαίνεται λοιπόν πως οι «λειτουργίες» των παραµυθιών, κατά κάποιο τρόπο, βοηθούν το παιδί να γνωρίσει τον εαυτό του. Και είναι στη διάθεσή µας, έτοιµες, εγκυρότατες, εύκολες στη χρήση: θα µου φαινόταν άσκοπη σπατάλη να τις απορρίψουµε…"
(Από τη «Γραμματική της φαντασίας», εκδόσεις Τεκμήριο 1985, μετάφραση Μαρία Βερτσώνη- Κόκολη/ Λία Αγγουρίδου Στρίντζη. Το βιβλίο κυκλοφορεί πλέον από τις εκδόσεις Μεταίχμιο)
Περισσότερες πληροφορίες για τη Μαγική Τράπουλα στο 6976432625 (Στεφανία Bελδεμίρη) stefi.veldemiri@gmail.com και στο 6938713290 (Κώστας Στοφόρος) stoforos@yahoo.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου