Ο τορπιλισμός του Fiume πριν 80 χρόνια...

 

24 Σεπτεμβρίου του 1942, πριν από 80 χρόνια. Ο τορπιλισμός του Fiume από το ελληνικό υποβρύχιο "Νηρεύς" παραμένει μια σκοτεινή σελίδα της ιστορίας. 

Για άλλη μια φορά οι Βρετανοί, δίνοντας λανθασμένες πληροφορίες οδήγησαν στον υγρό τάφο δεκάδες Έλληνες αμάχους και Ιταλούς στρατιώτες που επέστρεφαν από τις άδειές τους.

Ακόμη περιμένουν δικαίωση τα θύματα...

Στο βιβλίο μου "Το ελάφι της Ρόδου" αναζήτησα μέσα από το μανδύα της μυθοπλασίας κάποιες απαντήσεις.

Εδώ αναδημοσιεύω τον επίλογο:

Λίγα Λόγια

Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε ένα χειμωνιάτικο βράδυ -Ιανουάριο του 2018 , επιστρέφοντας από την κοπή πίτας του Κοινωνικού Συλλόγου των Συμαίων «Ο Πανορμίτης». Πρόεδρός του η -υπερδραστήρια -Δέσποινα Αγγελίδη Μαρκαντέ

Στο τιμόνι η Μελίνα Σελάλμα και μαζί μας η κυρία Ελένη Κλαδάκη -Βρατσάνου. Τότε άκουσα για πρώτη φορά στη ζωή μου για το FIUME και τον τορπιλισμό του. Έμεινα άναυδος και ζήτησα λεπτομέρειες.

Σύντομα είχα στα χέρια μου το αφιέρωμα της εφημερίδας Ροδιακή (Κυριακή 9 Μαρτίου 2008) με θέμα «60 χρόνια ελεύθερα Δωδεκάνησα -Συμβολή στην ιστορία του τόπου μας» και συγκεκριμένα από το εκτενές άρθρο της Ελένης Κλαδάκη -Βρατσάνου «Ο τορπιλισμός του FIUME»

Συγκλονιστικά. Μια εκπληκτική ιστορική δουλειά. Της είπα πως θα έπρεπε να γράψει βιβλίο. Να κάνει γνωστό το ζήτημα αυτό. Μου είπε χαμογελώντας πως εγώ θα έπρεπε αν γράψω το βιβλίο και μου έδωσε ένα σωρό βιβλία για τη Σύμη ώστε να μπω καλύτερα στο κλίμα.

Γνώρισα πολλούς ακόμη Συμιακούς καθώς το βιβλίο μου «Ο Κώδικας της Λέρου» τιμήθηκε με το Πανδωδεκανησιακό Βραβείο Δημοσθένης Χαβιαράς. Κι άλλα βιβλία ήρθαν στην κατοχή μου.

Διαβάζοντας προσεκτικά τα όσα έγιναν στο ναυάγιο, μια λεπτομέρεια τράβηξε την προσοχή μου. Για τον διασωθέντα από το ναυάγιο Μανώλη Χαραλάμπη αναφερόταν ότι «ήταν αδελφός του γνωστού ως «Πρίγκηπα» Τάσου Χαραλάμπη».

«Πρίγκηπας» στη Σύμη; Από που ως που;

Και πάλι το πλούσιο αρχείο της εξαιρετικής εφημερίδας «Ροδιακή» μου φώτισε τον δρόμο.

Τα ρεπορτάζ του Κώστα Τσαλαχούρη με τις «Αθάνατες ιστορίες του Μεσοπολέμου» παρουσίασαν πολλές πτυχές της υπόθεσης του γάμου του Τάσου Χαραλάμπη με την Πριγκίπισσα του Ιράκ.

Χρήσιμη και μια περίληψη του μυθιστορήματος του Κώστα Σκανδαλίδη «Ο πρίγκιπας της Ρόδου» (εκδόσεις Άγκυρα), που δεν θέλησα να διαβάσω για να μην επηρεαστώ και να μπορέσω να αφήσω τη φαντασία μου να …καλπάσει!

Εννοείται πως ότι σχετίζεται με το μυθικό «Ελάφι της Ρόδου» -που μόνο στο μυαλό μου δημιούργησε ο «Χάρης ο Λίνδιος»- είναι προϊόν μυθοπλασίας.

Είχα τα πρώτα υλικά για ένα βιβλίο, ίσως ένα μυθιστόρημα, αλλά όσο διάβαζα και ερευνούσα, όσο κι αν σχεδίαζα τον βασικό σκελετό, προχωρούσα με βήματα χελώνας.

Τα πράγματα μπερδεύτηκαν ακόμη περισσότερο όταν βρέθηκα στην Αστυπάλαια στο 1^ο  Φεστιβάλ Παιδικού Βιβλίου «Τα βιβλία παίζει», το οποίο πραγματοποιήθηκε από 1η έως 4η Ιουνίου 2018 στην Αστυπάλαια. Τη διοργάνωση είχε αναλάβει ο δήμος Αστυπάλαιας σε συνεργασία με τη συγγραφέα Φωτεινή Κωνσταντοπούλου και την υποστήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Εκεί δημιουργήσαμε με τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου και το παραμύθι που περιέλαβα αυτούσιο στο βιβλίο.

Η καταγωγή της οικογένειας Χαραλάμπη από τον πατέρα τους ήταν ακριβώς από την Αστυπάλαια! Εκεί , μια καλή νεράιδα, η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης που στεγάζεται στη Χώρα μου έδωσε ένα απίστευτο υλικό για το νησί. Παραδόσεις, παραμύθια, ιστορία, χάρτες…

Γνώρισα και τη «μυθιστορηματική» Ελένη Μεταξωτού από τη Σύρνα.

Ένιωθα πως όλα αυτά ήταν τα κομμάτια ενός μεγάλου παζλ.

‘Ερευνα, σκέψεις, κόλλημα.

Ήθελα να παντρέψω τη Σύμη με την Αστυπάλαια. Πώς;

Μέσα σε ένα χρόνο έγραψα ελάχιστες σελίδες και σταμάτησα. Το μυθιστόρημα είχε οδηγηθεί σε ναυάγιο. Όμως το FIUME με βασάνιζε…

..Και ήρθε ο δεύτερος μήνας Αστυνομικής Λογοτεχνίας στο βιβλιοπωλείο Monogram. Στην αρχή του παρουσίασα τη «Σπηλιά του Δράκου», ενώ προς το τέλος σχεδιάζαμε μαζί με την Ιωάννα Πετρίδου να κάνουμε κάτι που τελικά ονομάσαμε “Mystery Walk”. Ένα μυστήριο στον Χολαργό.

Τι να ήταν άραγε; Κάθισα να διαβάσω λίγα πράγματα για την ιστορία του Χολαργού, μήπως βρω κάποια έμπνευση. Και τότε…

«…Την 1 Μαρτίου του 1926 ιδρύεται ο συνεταιρισμός "εταιρεία Αγροπόλεων" με σκοπό την αναζήτηση έκτασης προς δόμηση. Ιδρυτής αυτής ήταν ο Παναγιώτης Βουτσινάς και μέλη της οι Γεώργιος Βεντούρης, Ιωάννης Κατσιμπίρης, Νικόλαος Σαλίγκαρος, Πασιθέα Ζουρούδη-Σαλιγκάρου (σύζυγος του προηγούμενου), Ιωάννης Καρύδης και Γεώργιος Μάνσολας.

…Κατά την περίοδο της κατοχής, μονάδα του ιταλικού στρατού καταλαμβάνει τον Χολαργό και εγκαθιστά το αρχηγείο της….»

Αρχηγείο ήταν η Βίλα Σαλίγκαρου, όπου σήμερα στεγάζεται το φωτογραφικό αρχείο του Δήμου. Η Πασιθέα Ζουρούδη, μια εκ των ιδρυτών του Χολαργού ήταν από τη Σύμη! Όσα γράφω για τη συμβολή στην Αντίσταση είναι πραγματικά, εκτός από την εμπλοκή της στη υπόθεση με το Ελάφι.

Αυτό ήταν! Οργανώνουμε τον περίπατο με στοιχεία λες κι ήταν οι «Επικίνδυνες Αποστολές». Τα παιδιά ανακαλύπτουν τα στοιχεία που έπρεπε στο τέλος αν ταιριάξουν και να δημιουργήσουν από μια δική τους αστυνομική ιστορία…

Ξαφνικά, με τη βοήθεια των παιδιών, βρέθηκα να ξαναπιάνω το μυθιστόρημα και να γράφω αλλοπαρμένος .

Όπως τους υποσχέθηκα τα αναφέρω ονομαστικά:

Δαμασκηνή, Κωνσταντίνα, Νάσος, Γιάννης, Κωνσταντίνος, Μύρωνας, Θωμάς, Εβελίνα, Σίλια, Χάρης, Έλια, Λυδία, Ίρις, Γιώργος, Λευτέρης, Θάνος, Δημήτρης, Κωνσταντίνα, Χριστίνα, Νίκος και Τζωρτζίνα.

Μαζί τους γονείς από τον Σύλλογο Γονέων του 5^ου Δημοτικού Σχολείου Χολαργού…

 

Κοντά μου είχα πάντα μερικά βιβλία που συμβουλευόμουν κάθε τόσο, προσπαθώντας να μπω στο κλίμα της εποχής και της περιοχής. Ξεχωριστά ανάμεσά τους οι «Αναμνήσεις από τη Σύμη του χθες- με τη νοσταλγική ματιά και το φακό του Αντώνη Πάχου» του Αντώνη Φιληράτου Πάχου (Ρόδος 2009), «Μεγαλώνοντας στη Σύμη»  (εκδόσεις Μ. Τουμπής) και «Ο κύκλος του φεγγαριού και ιστορίες του Ναστραντίν Χότζα» (Αθήνα 2014) της Φωτεινής Κλαδάκη -Μενεμενλή και του Νίκου Βρατσάνου, «Βιωματικές αναμνήσεις από τη Σύμη» του Νίκου Χατζηνικήτα (Ρόδος 2011) και «Στη Σύμη των παραμυθιών» της Φωτεινής Κλαδάκη -Μενεμενλή και Ελένη Κλαδάκη -Βρατσάνου (Αθήνα 2004).

Ξαναδιάβασα και τα αγαπημένα βιβλία της Ευγενίας Φακίνου «Αστραδενή» και «Έρως, θέρος, πόλεμος». Ειδικά το δεύτερο με βοήθησε να μπω στο κλίμα της εποχής.

Συμβουλεύτηκα τα ηλεκτρονικά αρχεία της εφημερίδας «Ροδιακή» για κάθε είδους θέματα και λεπτομέρειες.

Για την Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα, έμαθα πολλά συζητώντας με τη Μαρία Κλαδάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, τον Μαυρίδη και τον Νικόλαο Νταλόγλου από τη Λέρο που αφηγήθηκε τα όσα έζησε στο πλαίσιο του ντοκιμαντέρ «Να μαθαίνω γράμματα».

Σε ό,τι αφορά στην Αστυπάλαια, πολύτιμο το βιβλίο του Μανόλη Νεόφυτου, «Αστυπάλαια -Μια λευκή πινελιά συναισθημάτων στο γαλάζιο Αιγαίο», οι διάφορες εκδόσεις του Δήμου του νησιού και ειδικά ο πεζοπορικός χάρτης με φυσιολατρικές και πολιτιστικές διαδρομές, το παραμύθι «Αστυπάλαια με λένε» της Φωτεινής Κωνσταντοπούλου (Ελληνοεκδοτική) αλλά και η αφηγήσεις της Ελένης Μεταξωτού από τη Σύρνα.

Ο μοναδικός βιβλιοθηκάριος της Λέρου Δημήτρης Σταματέλος φρόντισε να μου στείλει το αφιέρωμα της Καθημερινής, τότε που ακόμη εκδίδονταν οι περίφημες «Επτά Ημέρες», με τίτλο «Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα -Πενήντα χρόνια από την Ενσωμάτωση» (Κυριακή 30 Νοεμβρίου 1997) απ’ όπου άντλησα πλήθος πληροφοριών κυρίως για τις αρχαιολογικές έρευνες αλλά και για τα αντιφασιστικά τραγούδια.

Να πω ακόμη ότι το πορτρέτο του διπλού πράκτορα βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο, που φυσικά δεν έδρασε ποτέ στη Ρόδο, ούτε εκτελέστηκε κατ’ εντολήν κάποιας πριγκίπισσας. Ο πράκτορας ήταν ο Ουαλλός Arthur Owens που είχε το κωδικό όνομα  «Χιόνι». Είχε στρατολογηθεί από τη γερμανική κατασκοπεία και τη Βρετανική ΜΙ5, αλλά πρόδιδε και τις δυο πλευρές. Φυλακίστηκε για κάποιο χρονικό διάστημα αλλά αφέθηκε ελεύθερος κι έζησε ήσυχα τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ιρλανδία. Η κόρη του, Patricia Owens, ήταν πράγματι ηθοποιός και πρωταγωνίστησε στην περίφημη «Μύγα» του 1958.  

Το επίθετο των Ιταλών ηρώων -Παβέζε- είναι φόρος τιμής στον μεγάλο συγγραφέα Τσέζαρε Παβέζε (9 Σεπτεμβρίου 1908 - 27 Αυγούστου 1950) και τα μικρά ονόματα -Πάολο και Βιτόριο- αναφορά στους αδελφούς Ταβιάνι. Οι εικόνες από τις ταινίες τους και κυρίως το «Χάος» τριγύριζαν συνεχώς στο μυαλό μου όσο έγραφα…

Το «Μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές» του Ίταλο Καλβίνο, που ξαναδιάβασα, με βοήθησε να κατανοήσω τη ζωή των παρτιζάνων της Ιταλίας.