«Η Σπηλιά του Δράκου»: Μια πρόταση διδακτικής αξιοποίησης

Κώστας Στοφόρος 

« Η Σπηλιά του Δράκου »

               Μια πρόταση διδακτικής αξιοποίησης

Χαρούλα Παππά*

Εμείς οι Δάσκαλοι, συνήθως, όταν παίρνουμε στα χέρια μας ένα βιβλίο, προσπαθούμε να ανασύρουμε τα πολύτιμα στοιχεία που θα μας οδηγήσουν να το εντάξουμε στη μαθησιακή διαδικασία με στόχο: τη διεύρυνση του γνωστικού παιδίου των μαθητών μας, την προέκταση της σχολικής ύλης, την εναλλαγή οπτικοακουστικών παραστάσεων κατά την παράδοση του μαθήματος και βέβαια  την ψυχική ανάταση των μαθητών μας.

                             ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Πιάνοντας το βιβλίο στα χέρια μας παρατηρούμε ότι η συνολική του εμφάνιση δηλ. η ποιότητα του χαρτιού, το ευέλικτο σχήμα του,  το δέσιμο, η εκτύπωση καλύπτονται από τις βασικές απαιτήσεις μιας αισθητικής αγωγής και απόλαυσης.

 Ο τίτλος του πλαισιώνεται από μία  εικόνα γεμάτη χρώμα και φως ικανή να τραβήξει το βλέμμα του μικρού αναγνώστη.

Ξεφυλλίζοντάς το ερχόμαστε σε μία πρώτη επαφή με τη βιογραφία και την εργογραφία του συγγραφέα.  Η  συνοπτική περιγραφή του περιεχομένου στο οπισθόφυλλο και η αναγραφή της ηλικίας η οποία είναι συστοιχη  με την πνευματική ηλικία των μαθητών μας μπορεί να  βοηθήσει τον αναγνώστη στην επιλογή του  συγκεκριμένου βιβλίου.

                                          

                                                     ΘΕΜΑ

Το θέμα μας αναδύεται με αβίαστο και φυσικό τρόπο μέσα από την ιστορία του ολοκαυτώματος των Εβραίων της Καστοριάς χωρίς όμως να την καθυποτάσσει.  Το περιεχόμενο έχει διαχρονική αξία και ο συγγραφέας εντέχνως προβάλλει αξίες και ιδανικά όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, η ανεξιθρησκεία και στέλνει μηνύματα κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αναφέρεται, επίσης, στην ισότητα των δύο φίλων, τη φιλία, τον  άδολο εφηβικό έρωτα και την αληθινή αγάπη, που μπορεί να κρατήσει για πάντα, και όλα αυτά αποφεύγοντας επιμελώς να επιδοθεί σε ένα  παραλήρημα διδακτισμού.

Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας ικανοποιεί τις επιμέρους εκφάνσεις της προσωπικότητας του παιδιού, ώστε να το προσεγγίσει να το κερδίσει και να το κρατήσει κοντά του.

Σε αυτό συμβάλλει και η άμεση συσχέτιση της αφηγούμενης ιστορίας με την πραγματικότητα του ολοκαυτώματος των Εβραίων της Καστοριάς.

                              ΧΩΡΟΧΡΟΝΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Καστοριά του σήμερα και ενίοτε στο απώτερο ή στο πρόσφατο παρελθόν σε τόπο και χρόνο απόλυτα προσδιορισμένο, έτσι που να μη προκαλεί σύγχυση στο μικρό αναγνώστη.

Ο χρόνος περιορίζεται σε λίγες ώρες, σε μερικές βδομάδες ή χρόνια καλύπτοντας μια ολόκληρη ζωή και περισσότερες από μία γενιές.

                                ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η παρέα των παιδιών που αναζητά τη Σπηλιά του Δράκου είναι στην ηλικία των παιδιών που απευθύνεται το βιβλίο οπότε τους συνδέουν κοινά ενδιαφέροντα και αντιλήψεις.

Τόσο οι χαρακτήρες τους όσο και οι χαρακτήρες των μεγάλων είναι ιδιαίτερα πειστικοί. Παρουσιάζονται και αποκαλύπτονται μέσα από διαλόγους, την αφήγηση, μέσα από σκέψεις τρίτων ενώ η συμπεριφορά τους συμβαδίζει με την ηλικία και την καταγωγή τους. Οι αιτίες για τη συμπεριφορά τους και τις αντιδράσεις τους δίνονται με εύγλωττο τρόπο.

                                    ΓΛΩΣΣΑ  ΚΑΙ ΥΦΟΣ

Η γλώσσα του κειμένου χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακρίβεια με αποτέλεσμα το κείμενο να γίνεται πλήρως κατανοητό από το παιδί.

Το ύφος που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι οικείο στα παιδιά, μεστό και  απόλυτα εναρμονισμένο με το θέμα. Απλό καθημερινό όταν περιγράφει το χρονικό ενός διαγωνισμού έως το πιο επίσημο και επιτηδευμένο όταν πρόκειται να περιγράψει  αρχαιολογικούς οικισμούς όπως αυτός  του Δισπηλιού και ιστορικά γεγονότα όπως το ιστορικό πλαίσιο που αφορά την κατάληψη της Ελλάδας το 1941 από τους Γερμανούς.

Οι διάλογοι, οι εικόνες του χθες και του σήμερα, η εναλλαγή πλάγιου και ευθύ λόγου με τις συν υποδηλώσεις του κάνουν το κείμενο ολοζώντανο και του προσδίδουν λυρικό χαρακτήρα.

          ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Η οπτική γωνία που επιλέγει ο συγγραφέας κάθε φορά αλλάζει  και διευρύνει τους ορίζοντες του αναγνώστη. Προβαίνει σε μία αντικειμενική περιγραφή και παράθεση των γεγονότων αποφεύγοντας να δηλώσει την προσωπική του άποψη απέναντι σ΄ αυτά.

ΠΛΟΚΗ

Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου ο συγγραφέας αφηγείται το ταξίδι που έκανε έως ότου η περιπέτεια αρχίσει να ξεδιπλώνεται στο χαρτί.

Ταξιδεύει στο Νταχάου, στην Καστοριά, επισκέπτεται τη Σπηλιά του Δράκου και αρχίζει να μελετά ιστορικές πηγές και βιβλία για το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων και για τον ελληνικό εβραϊσμό. Αξιοποιεί τα διαβάσματα του παρελθόντος, έτσι όπως είχαν χαραχτεί στη μνήμη του.  Συλλέγει μαρτυρίες επιζώντων και ακούει τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Η ιστορία ξεκινάει από το μηδέν έχοντας ανοδική πορεία καθώς ξετυλίγονται ένα ένα τα γεγονότα. Η Δράση καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου μέχρι να οδηγηθούμε στη λύση του μυστηρίου και την τελική έκβαση.

Απότοκος αυτής της προσπάθειας είναι μία πλοκή δομημένη,  πρωτότυπη αληθοφανής και πιστευτή.

Δεν πρόκειται δηλ. για απλή  παράθεση των γεγονότων, των σκηνών και των επεισοδίων αλλά για μια συνεκτική παρουσίαση όλων αυτών σε μία χρονική αλληλουχία, με συνεχή κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση  έτσι ώστε να αποτελέσουν ένα ενιαίο νοητό σύνολο.

Αναφορικά με την ιδεολογική τοποθέτηση του βιβλίου πιστεύουμε ότι κανένα προϊόν λογοτεχνίας δεν μπορεί να πραγματωθεί αν δεν εκφράζει μια ιδεολογία. Και το βιβλίο που απευθύνεται στα παιδιά πρέπει να την έχει. Εξάλλου, ο πλουραλισμός δεν είναι εκείνος που διαμορφώνει   ολοκληρωμένες συνειδήσεις;

Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας και υπηρετεί τους επιδιωκόμενους εκπαιδευτικούς στόχους.

Η Σπηλιά του Δράκου μπορεί να αξιοποιηθεί ιδανικά μέσα στην τάξη στις 27 Ιανουαρίου Εθνική ημέρα μνήμης του ολοκαυτώματος.

Πρωταρχικός στόχος του διαθεματικού προγράμματος είναι να συνδέσουμε την  ιστορία του ολοκαυτώματος της Καστοριάς με την αντίστοιχη ιστορία του ολοκαυτώματος της  πόλης  των Ιωαννίνων τονίζοντας την ανάγκη να γνωρίσουμε την τοπική μας ιστορία.

Αναφορικά με την Διαπροσωπική προσέγγιση οι μαθητές μας θα εργαστούν σε ομάδες. Θα επικοινωνήσουν με επιζώντες της φρίκης του ολοκαυτώματος, θα πάρουν συνεντεύξεις θα επεξεργαστούν και θα παρουσιάσουν τα στοιχεία. Μέσα από το παιχνίδι ρόλων  επιδιώκουμε την καλλιέργεια της εν συναίσθησης.

Στο πλαίσιο της γλωσσικής έκφρασης αξιοποιούμε τα πλεονεκτήματα της φωναχτής ανάγνωσης του βιβλίου  από τη Δασκάλα της τάξης. Στην προσπάθειά μας να καλλιεργήσουμε τη δημιουργική γραφή καλούμε τους μαθητές να εργαστούν ομαδικά και να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία του συγγραφέα.

Προβαίνουμε σε αναζήτηση και μελέτη κειμένων για να ανακαλύψουμε την παρουσία των Εβραίων στα Γιάννενα από το 1431να γνωρίσουμε το κοινωνικό πολιτισμικό και οικονομικό επίπεδο μέχρι και τα ξημερώματα της 25^ης Μαρτίου του 1944 που θα έρθει η φρικτή εντολή για τον αφανισμό τους στο πλαίσιο της τελικής λύσης.

Σε μια προσπάθεια νατουραλιστικής προσέγγισης προσδιορίζουμε το χώρο του τότε και του σήμερα, όπου έζησε και αναπτύχθηκε η εβραϊκή κοινότητα και αναζητούμε παλαιούς χάρτες και φωτογραφικό υλικό.

Διευρύνοντας τη λογικο-μαθηματική μας σκέψη μελετούμε την οικονομική κατάσταση των εβραίων των δύο πόλεων και συγκρίνουμε αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τον πληθυσμό που έζησε και αναπτύχθηκε σε αυτές. Εξετάζουμε τον αριθμό των ατόμων που στάλθηκαν στο Άουσβιτς και τον αριθμό αυτών που γύρισαν πίσω ζωντανοί. Συζητούμε και καταγράφουμε σε στατιστικούς πίνακες τα στοιχεία.

Χρωματίζουμε μουσικά τις δραστηριότητές μας με τη Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική Μίκη Θεοδωράκη.

Κιναισθητική προσέγγιση: Οργανώνουμε διδακτικές επισκέψεις και καταγράφουμε την κατάσταση των σωζόμενων εβραϊκών κατοικιών. Συντάσσουμε επιστολή προς τον Δήμαρχο της πόλης τονίζοντας την ανάγκη συντήρησής τους εφόσον αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης μας.

Θα γνωρίσουμε τις παλιές εβραϊκές συνοικίες, τη Γιοσεφ Ελιγιά, την Κουντουριώτη, την παλιά συναγωγή που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Ιωαννίνων, το μνημείο του ολοκαυτώματος.

Θα βηματίσουμε με βαθιά συγκίνηση στη γειτονιά των αθώων θυμάτων εκεί όπου μας καλούν με φωνές μυστικές σε προσκύνημα και σε μνημόσυνο.

                              

Η μελέτη του συγκεκριμένου βιβλίου βασίστηκε στον Οδηγό Αξιολόγησης Παιδικών Λογοτεχνικών Έργων της Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μάρθας Καρπόζηλου , έτσι όπως παρατίθεται στο βιβλίο της: Μάρθα Καρπόζηλου, Το Παιδί στη Χώρα των Βιβλίων, Αθήνα, Καστανιώτης, 1994.

*

Η Χαρούλα Παππά είναι δασκάλα στο 10ο Δημοτικό Ιωαννίνων. Το κείμενο είναι η εισήγησή της στην παρουσίαση της "Σπηλιάς του Δράκου" το Σάββατο 2 Νοεμβρίου στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Βυζαντινού Μουσείου στο Ίτς Καλέ 

Σύντομο Βιογραφικό

Εκπαίδευση

1989      Πτυχίο Παιδαγωγικού Τμήματος Ιωαννίνων.

2004      Δίπλωμα Διετούς Μετεκπαίδευσης στην Ειδική Αγωγή          (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων  Σχολή Επιστημών Αγωγής Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης).

2015     Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες στην   Εκπαίδευση με ειδίκευση στο Παιδικό Βιβλίο.

(Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων  Σχολή Επιστημών Αγωγής Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Δημοσίευση εργασίας με θέμα «Αυτοαντίληψη Ατόμων που Διαβιούν σε Ιδρύματα» Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων  Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε. Διδασκαλείο, 2005.

 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

2015-2017  Υποδιευθύντρια στο 12/ Θέσιο Δημοτικό Σχολείο Πεδινής.

2018-2019   Στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων ως Ειδική Παιδαγωγός. 23 Έτη υπηρεσίας.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ

2004        Παρακολούθηση σεμιναρίου εκμάθησης Μάκατον.

2009         Πιστοποίηση δεξιοτήτων και γνώσεων στις τεχνολογίες πληροφορίας και γνώσεων.

2012         Επιμόρφωση από το Περιφερειακό Επιμορφωτικό Κέντρο.

2016         Έπαινος στον Μαραθώνιο Ανάγνωσης - Γαλλοφωνία 2016

Συμμετοχή σε πλείστα επιμορφωτικά σεμινάρια.