Η Μαριγώ κι η Λενού: Με έμπνευση από το Βελβεντό

Η άσκηση ήταν να γραφτούν παραμύθια στα χνάρια των λαϊκών παραμυθιών και να αξιοποιηθεί η ντοπιολαλιά. Όλα αυτά στο εργαστήρι δημιουργίας παραμυθιού στο Βιβλιοπωλείο Οσελότος στα Ιωάννινα.

Τα σεμινάριά μας συνεχίζονται: Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες εδώ

Μέχρι τότε απολαύστε το παραμύθι της Μάριαν Αγιούμπ, ταλαντούχου μαθήτριάς μου με πατέρα από την Ιορδανία και μητέρα από το Βελβεντό Κοζάνης. Η μητρική γλώσσα και παράδοση ζωντανεύουν με μοναδικό τρόπο

«Η Μαριγώ κι η Λένου»

(Αφιερωμένο στη γιαγιά Μαριάνθη και στη θεία Άννα… μακάρι να ήταν ακόμα κοντά μας!!)

της Μάριαν Αγιούμπ

Κούκκιν’ κλουστή δεμέν’

Ένα θαύμα πιριμέν’

Τα ματούλια να τηράινι¹

Και το νιο να καρτεράινι²

          Μια φουρά κι έναν κιρό, σακάτ στο Τσαμπλάκ³ ζούσαν δυο κουρτσούδια. Τ’ς μιας του σπίτ’ ήταν στ’ απάν το Τσαμπλάκ. Απ’ τ’ν άλλ’ στου κάτ’. Άναμεσα τ’ς ο νιρόλακκος. Ήτανι ξαδέλφες. Κι οι δυο όμορφες σαν τ’ν άνοιξ’. Μον’ που η μια ήτανι κι προκομμέν’. Η άλλ’ τιμπέλου κι ζ’λιάρα.

          Η προκομμέν’ η Μαριγώ επάενε ολημερίς στου νιρόλακκα κι έπλυνι κι τ’ άσπριζι του μπάκα και τ’ς μάκας⁴ τ’ς το βιός. Στου σπίτ’, αφού έσωνε όλες τ’ς δ’λειές, κάθουνταν κι κιντούσι. Χρυσά ήταν τα χέρια τ’ς.

          Η άλλ’ η ανιπρόκοπ’ η Λένου, όλη μέρα κάθουνταν στο παραθύρ’ κι τίποτις δεν έφτιανι. Καμιά δλειά δεν πρόκοβι  στα χέρια τ’ς. Την έσερναν μύθια σ’ όλα τα βιλαέτια⁵ για την τιμπελία τ’ς. Παρά την ομορφάδα τ’ς, τη ζήλευε τ’ Μαριγώ, γιατί όλοι οι ανθρώπ’ στου χωριό τ’ν παίνευαν για τ’ν προυκοπή τ’ς. Τι κι αν ήταν ξαδέρφ’ τ’ς; Μοναχά κακία κι ζήλεια ένιωθε στη μάυρ’ τ’ν ψ’χή τ’ς.

          Μια μέρα περνοδιαβαίνει απ’ του χωριό ένας διαβάτ’ς. Παλικάρ’ ψ’λό κι όμορφο σαν τον ήλιο. Ήταν η ώρα τ’ να παντριυτεί κι τούτους κι άκουσι πως σ’ αυτό του χωριό έχνε τα πιο ουραία κι νοικουκυριμένα κουρίτσια.

          Έτσας όπως περνούσι μι τ’ άλουγου τ’ πάν’ απ’ τον ξιρόλακκα, βλέπ’ τη Μαριγώ στου παραθύρ’ που κιντούσι. Τον ήρθε αντράλα⁶ τ’ καψιρού απ’ τ’ν ομορφάδα τ’ς. Ηκείν’ τ’ν ώρα η Λένου, που είχι βάξ’ τέντα⁷ μπρουστά στου παραθύρ’, άκουσι τ’ άλουγου, αναμπουρμπουλιάσκεν⁸ κι ξύπνισι. Είδι το νιό κι έσκασι πάλι απ’ του κακό τ’ς, που ηκείνους κοίταε τ΄ς Μαριγώς το παραθύρ’.

          «Πρωτ΄ ιγώ θα παντριυτώ. Ο νιός ιμένα θε να πάρ’ κι ούχι τ’ Μαριγώ.» Είπι.  «Σάμπως δεν είμι ιγώ ομορφουνιά; Δεν είμι ιγώ ουραία; Αχ πως θα τ’ν αμποδίσω να τ’ν πάρ’ γ’ναίκα τ’; Τι κόρκα παραπάν’ έχει αυτή απ’ τ’ν αφεντιά μ’;». Ηκείνη τ’ν ώρα μια καλικούδα⁹ στάθκεν στου παραθύρ’ κι τ’ς λάλτσεν μ’ ανθρώπ’ μ’λιά.

-  Κι όμορφη κι ουραία είσι Λένου μ’,

   μα η προουκουπή σ’ καμιά,

   κοίτα τ’ τ’ Μαριγώ μας,

  στρώθκε πάλι απάν’ στ’ δ’λειά…

Η Λένου γίνκε ίδια λύξα απ’ το κακό τ’ς.

- Τ’ αρχοντόπουλο αυτό, ιγώ θε να παντριυτώ

Πως θα τ’ βγάλω από τ’ μέση τη χαζά τ’ Μαριγώ;

Ιτότι η καλικούδα σφύρξι κι τ’ς άλλες καλικούδες κι τα καλικουδούλια κι όταν νύχτωσι, έκραξι τ’ Λένου να βγει στου παραθύρ’.

- Πάρε τούτου του προσόψ’¹⁰ κι τράβα ταχιά¹¹ στου νιρόλακκα τάχα να το πλύνς. Ηκείν’ τ΄ν ώρα που θα είνι κει σαπέρα κι η Μαριγώ. Δώσι το πεσκίρ’¹² να σκουπίσ’ τα μάτια τ’ς, τάχα απ’ τον ίδρωτα κι σβέλτα θα γκαβαθεί¹³. Ποιος θα τ’ν επάρει έτσας γκαβιά; Κι ο νιός ισένα θ’ αρρβουνιαστεί θέλ’ δε θέλ’.

          Έτσας κι γίνκε¹⁴. Τ’ν άλλ’ τ’ μέρα η Λένου έκαμι ό,τι τ’ν είπι η καλικούδα κι η μάυρη η Μαριγώ γκαβάθκε. Ο νιός αρρβουνιάσκεν τ’ λύξα¹⁵ τ’ Λένου κι η Μαριγώ αμπαρώθκι στου σπίτ’ κι ούτε καμιά δ’λειά μπουρούσι να φτιάσι.

          Επειδίς ήταν καλή κι αγαθή, όλοι τ΄ν αγαπούσανι. Ικεί που κάθουνταν στον νουντά¹⁶ τ΄ς κι τίποτις δεν τηρούσι, παένε αράχνες απ’ του σπίτ’ κι τ΄ς υφαίνι μια κούκλα όμορφη σαν τ’΄ν άνοιξ’ κι σαν τ’ Μαριγώ. Της τ’ν άφκαν στα ποδάρια τ΄ς κι μαζώχτκαν τα πίσω μπρος στα ντβάρια απ’ του σπίτ’.

          Μόλ’ς η Μαριγώ έπιασι τ’ν κούκλα στα χέρια τ’ς, θαύμα τρανό εγίνκι. Ζωντάνεψι ηκείνη και τ’ς λέει:

- Τα μάτια μ’, τα μάτια σου θα ΄νι απ’ ιδώ κι πέρα, θα πιρπατείς, θα πιρπατώ, θα βλέπς κι πάλι τ’ μέρα.

Κι όσο η Μαριγώ κράταε στ’ν αγκαλιά τ’ς τ’ν κούκλα, μπόραγε πάλι να πιρπατεί, να κάμει δ’λειές κι να βλέπ’ απ’ τ’ κούκλας τ’ς τα μάτια.

          Σαν την είδι η Λένου, έσκασι πάλι απ’ του κακό τ’ς. Είπι στ΄ν αρρβουνιασκό τ΄ς ότι θα κνίσει να ψ’νίσει κι γκούργκλισι σακάτ’¹⁷, μα ύστρα ανέφκεν στο β’νό του σκεπασμένου¹⁸ να βρει τ΄ς καλικούδες. Τ’ ψ’λά σε ένα ψ’λό δεντρο κάθουνταν οι μαυρόψυχες.

- Το κι το γίνκι σας λιώ¹⁹. Τους λέει η Λένου.  

- Μουρ’ Λένου ντιπ σαλιά²⁰ είσι κι ταράζισι; Ντιπ μη σκιάζισι. Τ’ς απαντούν κι φεύγνε.

Μια κι δυο φτάκανι στο νιρόλακκα που έπλυνι η Μαριγώ κι αρπάζνε τ΄ν κούκλα με τα νύχια τ΄ς. Γκαβάθκε πάλι η Μαριγώ, που χωρίς τ’ν κούκλα τ’ς η μέρα γίνκε πάλι πίσσα σκουτάδ’. Απόμνε μοναχιά τ’ς να κλαίει και να σκούζ’.

          Τ’ν ακούενε οι αράχνες απ’ του σπίτ’ κι σ’γά σ’γά κνούν να τ΄ν βρουν.

- Τι γίνκε μουρ’ Μαριγώ κι κλαίς κι σκούζ’ έτσας²¹;

- Τ’ν κούκλα μ΄, τα μάτια μ’, πάλι τα έχω χάσ’.

- Πως γίνκε αυτό Μαριγώ μας;

Η Μαριγώ ούτε ήξερε να πει. Μον’, όπως είπαμι, όλα τα πλάσματα την αγάπααν και την βοηθούσαν τ’ Μαριγώ, εκτός απ’ τα κακά και τα σαλά που τ’ ζ’λεύανι. Έτσας, ένας μπάκακας²², που τα είχι δει όλα, τα είπι κι στ’ς αράχνες.

          Αφκρίσκαν²³ ιτότι τι είχι γίν’ κι τ’ άλλα τα ζουντανά κι κοπιάσανι τ’ Μαριγώ να στέρξουν. Μια κι δυο βάζ’ ο αητός ο περήφανος τ’ Μαριγώ στα φτερά τ’ κι την παένι στου σπίτ’.

- Ιδώ στου παραθύρ’ σ’ θα κάτς κι μην κνίς, μούνγκι²⁴ πιρίμινι. Χαμ’λά θα κ’τάς μοναχά κι θα καρτεράς». Της είπι.

- Μα δε βλέπου αητέ μ’ που να κ’τώ.  Τ’ν λέει η Μαριγώ.

Τούτους τ’ς γέρν’ τ’ν γκλάβα²⁵ τ’ς έτσας που να βλέπ’ το δρόμου κι πέταξι.  

          Πιάνουνι κι δυο αηδόνια τ’ς αράχνες κι τ’ς βάζνε στα φτερά τ’ς να τ’ς παέν στη μαυρόψυχ’ τ’ Λένου. Κνάει ο αητός, αφού άφκε τ’ Μαριγώ στου παραθύρ’ να παε΄νι να βρει τ’ς καλικούδες. Τις λιάνσι²⁶ τ’ς τρισκατάρατις, δυο παράδες τις έκαμι για να βγάλ’ τ’ν κούκλα απ’ τη φυκακή τ’ς.  Ιτούτη τ’ν ώρα κατιβαίν’ οι αράχνες κι παένουν κι τυλίγνε με τον ιστό τ’ς τα μάτια τ’ς Λένους, που τιμπέλου είχε βάξ’ πάλι τέντες στου κρεβάτ’.

          Ύστρα²⁷ ήρθεν ο αητός και έβαλι τ’ν κούκλα στα χέρια τ’ παλικαριού. Τούτους μέσα απ΄τ’ς κούκλας τα μάτια βλέπ’ τα όσα γίνκαν κι πλαλάει²⁸ να βρει τ’ Μαριγώ να κάμει με αυτήν την αρρεββώνα και να τ’ν παντριυτεί. Ηκείνη στου παραθύρ’. Εκοίταε καταής στου δρόμου, όπως τ’ς είπι ο αητός. Μόλις πέρασι απ’ κάτ’ απ’ το παραθύρ’ ο νιός τ’ν είπι πως γ’ναίκα θα τ’ν πάρ’. Ξαφνικά τα μάγια λύθκαν κι η Μαριγώ τ’ν είδι ολόλαμπρο κι ουραίου κι κατέφκε κάτ’ να αγκαλιαστούνι.

          Ιτούτη τ’ν ώρα ξύπνησι η κακούργα η Λένου κι τίποτις δεν έβλιπι. Μον’ σκουντούφλαε σαν το μετζμένο²⁹ τ’ άλογο κι έπισι απ΄του παραθύρ’ κι τσακίσκι κι όλα τα γραβαλίδια τ’ς λιάνσι³⁰.

          Τα ‘χασ’ η Μαριγώ που είδι τ’ν ξαδέρφ’ τ’ς τανάσκελα λιαντζμέν’³¹ κι κίνσι να τη βοηθήσ’. Ο νιός τ’ς είπι τι γίνκε κι να τ’ν απαρατήσ’ να ψωφολογήσ’ η σκύλα. Όμως η Μαριγώ κακία δεν είχι στ΄ν ψυψή τ’ς. Τ’ν έστρεξι τ΄ν μαυρόψυχ’ τη Λένου κι τ’ν έκαμι καλά. Μόν’ ύστρα τ’ αρχοντόπουλο την έδιουξι απ’ του χωριό κακό άλλο να μη φτιάσει. Κι ηκείν’ απ’ τ’ν ντροπή τ’ς απόμνε ίδια μούτα³² κι έφυγε με το ταγάρι³³ τ’ς χαμ’λά. Ούτε π’ ακούσκεν τίποτα για αυτήν τ’ λύξα ποτέ ξανά.

          Γάμος τρανός γίνκε στου χωριό, μ’ όλοι τ΄ς ανθρώποι κι μ’ όλα τα ζουντανά του Θιού³⁴ που μαζώχτκαν. Κι όλοι έζησαν καλά κι εμείς καλύτιρα να λέμε τα μασλάτια τα βιλβινά και τα χαμπέρια μας³⁵.

1 βλέπουν, 2 περιμένουν, 3 περιοχή στο Βελβεντό, 4 του πατέρα και της μητέρας της,  

5 τη συζητούσαν στις γειτονιές, 6 ζαλάδα, 7 κοιμόταν, 8 ταράχτηκε- ανατρίχιασε   

9 καλιακούδα, 10 πετσέτα, 11 αύριο, 12 πετσέτα, 13 τυφλωθεί, 14 έτσι κι έγινε,

15 λύκαινα (κακιά), 16 δωμάτιο, 17 κατηφόρισε για να πάει να ψωνίσει,

18 ανέβηκε στο «Σκεπασμένο» (δάσος στο βουνό με καταρράκτες του Βελβεντού),

19 αυτό κι αυτό έγινε σας λέω, 20 τρελή, 21 έτσι, 22 βάτραχος, 23 άκουσαν, 24 μόνο,

25 κεφάλι, 26 λιάνισε, 27 ύστερα, 28 τρέχει/ πηγαίνει, 29 μεθυσμένο, 30 τσάκισε τα μούτρα της,

31 χτυπημένη, 32 αμίλητη, 33 κεφάλι, 34 Θεού, 35 τα βελβεντινά νέα