Μια εξαιρετική εισήγηση για τα "Τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη" και "Το άγαλμα του Πραξιτέλη -Μυστήριο στα Αναφιώτικα"

 Την Κυριακή 26 Ιανουαρίου στο βιβλιοπωλείο Monogram  στον Χολαργό παρουσιάστηκαν τα βιβλία του τίτλου.

Οι τρεις εισηγητές εξαιρετικοί σε μια εκδήλωση που παρακολούθησαν μικροί και μεγάλοι

Δημοσιεύω σήμερα τη μία από αυτές τις εισηγήσεις θεωρώντας πως αποτελεί μια σημαντική συμβολή στον τρόπο που πρέπει να προσεγγίζουμε τα λογοτεχνικά βιβλία και ιδιαιτέρως αυτά που απευθύνονται σε παιδιά και νέους και θεωρώντας πως είναι πολύ χρήσιμη για εκπαιδευτικούς και γονείς.

Το άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα, Κ. Στοφόρος

και

Τα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα, Α. Βασιλειάδη

 

Χαμακιώτη Ηρώ, Εκπαιδευτικός

Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Διεύθυνσης Π.Ε. Δ΄ Αθήνας

Η 20^η Νοεμβρίου 1989 θεωρείται ημέρα - σταθμός,  μια νέα εποχή Διαφωτισμού θα τη χαρακτήριζε κανείς,  καθώς είναι η Ημέρα Της Διακήρυξης και της Υπογραφής από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ της Σύμβασης για Τα Δικαιώματα Του Παιδιού και εξαρχής προσδιορίζω ότι και σύμφωνα με τον Συνήγορο του παιδιού, με τον όρο παιδί εννοούμε άτομα ηλικίας από 0 έως 18 ετών.  Ωστόσο, ο J.J. Rousseau στο έργο του: «Αιμίλιος ή Περί αγωγής», ήδη 1762, είχε ήδη διατυπώσει την άποψη πως το παιδί είναι από τη γέννησή του μια ιδιόμορφη ολότητα και αποστολή του παιδαγωγού είναι να δημιουργήσει τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη των φυσικών του ολοκληρωμένων βάσεων. Φανταστείτε πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα μεσολάβησε προκειμένου να αναγνωριστούν τα δικαιώματα του παιδιού!

Φτάνει, λοιπόν, η στιγμή που στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου ολοένα και πληθαίνουν οι συζητήσεις που αφορούν στη συνάντηση του κόσμου των ανηλίκων με τον κόσμο της ενήλικης ζωής. Και αυτή είναι μια παράμετρος ιδιαίτερα σημαντική, καθώς, εφόσον το παιδί και ο έφηβος θεωρείται πλέον, ισότιμο με τους ενήλικες μέλος της κοινωνίας, απολαμβάνει δικαιώματα, ανάμεσα σε άλλα και αυτό της αποκλειστικής αναφοράς σε αυτόνομη κατηγορία της λογοτεχνίας,με κυρίαρχο γνώρισμά της ότι στις ιστορίες, τις οποίες πραγματεύονται τα λογοτεχνικά αυτά έργα, οι ήρωες - χαρακτήρες ανήκουν στην ίδια ηλικιακή ομάδα, όπως και το αναγνωστικό τους κοινό. Επιπλέον, και η θεματική της φιλοδοξεί να εκφράσει τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντα των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται. Και φυσικά αναφέρομαι στα έργα που κατατάσσονται στην κατηγορία της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.

Ας ακούσουμε τις φωνές των παιδιών!

Ήρθε η ώρα, λοιπόν, να ακούσουμε τις φωνές των εφήβων, ώστε να μάθουμε τι ακριβώς επιδιώκουν μέσα από τη συνδιαλλαγή και τη συνομιλία τους με τη λογοτεχνία. Οι νέοι, επιλέγοντας να διαβάσουν ένα βιβλίο, επιδιώκουν:

ü  να ταξιδέψουν νοερά απολαμβάνοντας στιγμές ψυχαγωγίας και εμπλουτίζοντας τον συναισθηματικό τους κόσμο

ü  να αντιληφθούν σημαντικές έννοιες και να προβληματιστούν γόνιμα

ü  αλλά και το κυριότερο, να βρουν λύσεις και απαντήσεις σε ερωτήματα που πολλές φορές διστάζουν να μοιραστούν ακόμη και με τα πιο οικεία τους πρόσωπα που ανήκουν στο φιλικό ή/και οικογενειακό περιβάλλον

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβικής ηλικίας που αναδύονται από τα βιβλία

 

Ωστόσο, δεν αρκεί ο συγγραφέας να διακρίνει τις προσδοκίες του απαιτητικού - κατά κοινή ομολογία – νέου αναγνώστη αλλά επιβάλλεται αρχικά να είναι γνώστης των βασικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που συγκροτούν την ταυτότητα των εφήβων αλλά και την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή τους. Και αυτό σίγουρα απαιτεί αρχικά βαθιά κατανόηση των ψυχολογικών και συναισθηματικών τους αναγκών και των ανησυχιών και επιπλέον επιβάλλεται να μπορεί να αποτυπώσει αυτές τις εμπειρίες με αυθεντικότητα και ρεαλισμό.

Στο εύλογο ερώτημα για το πώς επιτυγχάνεται αυτός ο στόχος από τους συγγραφείς, η απάντηση είναι η εξής: Μόνο μέσα από την προσεκτική παρατήρηση των νέων, την ειλικρινή διάθεση κατανόησης και ενίσχυσης της αποδοχής της διαφορετικότητας αλλά κυρίως με ενσυναίσθηση, καταφέρνει ο συγγραφέας εφηβικής λογοτεχνίας να μιλήσει με αυθεντικό τρόπο στους νεαρούς αναγνώστες.

Ας δούμε, λοιπόν, επιγραμματικά τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβικής ηλικίας που αναγνωρίζει κανείς στα δύο βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα και που πιστοποιούν το γεγονός πως τόσο ο κ. Στοφόρος όσο και η κ. Βασιλειάδη ανήκουν στην κατηγορία των συγγραφέων, οι οποίοι και έχουν κατανοήσει εις βάθος τις συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές αλλαγές, τις οποίες συνεπάγεται η μετάβαση των νέων από την εφηβική ηλικία στην ενηλικίωση αλλά επιπλέον έχουν τον τρόπο να τις εκφράσουν βαθύτερα μέσα από τα έργα τους.

Ø  Αναμφισβήτητα, το πρώτο βασικό γνώρισμα της εφηβείας είναι ότι πρόκειται για μια μεταβατική χρονική περίοδο που χαρακτηρίζεται από δυναμικές μεταβολές με κυριότερο χαρακτηριστικό τις έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις και τη γρήγορη εναλλαγή των αποφάσεων. Οι έφηβοι επιδιώκουν από τη μια μεριά να νιώσουν ανεξάρτητοι εκφράζοντας με κάθε τρόπο την απόλυτη ανάγκη να απομακρυνθούν από την περιοριστική εξουσία των γονέων. Αυτή η διάθεση αποτυπώνεται με την έντονη επαναστατικότητα και την αντιπαράθεση, παρότι η άμεση εξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον είναι αναπόφευκτη (Σταθόπουλος, 2005). Τέλος, δε διστάζουν να ασκήσουν έντονη κριτική και να προβάλλουν αντιρρήσεις ακόμη και για ζητήματα ελάσσονος σημασίας.

Συγκεκριμένα:

Το άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα, Κ. Στοφόρος

Σελ.11, «Η Αντρέα Ρίτερ με την κόρη της τη Σαρλότε- όπως επέμενε να την αποκαλεί , ενώ εκείνη ήθελε να τη φωνάζουν Τσάρλι…»

Σελ. 11, «Η Τσάρλι θα προτιμούσε να φάει σουβλάκι που το ήξερε από τα ελληνικά εστιατόρια στο Βερολίνο, όμως η μαμά επέμενε να τη βάλει να δοκιμάσει διάφορα παράξενα πιάτα της ελληνικής κουζίνας».

Σελ.19, «Εγώ θα πάω στο δωμάτιο, δεν αντέχω άλλο», δήλωσε η Τσάρλι αποφασιστικά. Αυτό είχε δηλώσει πριν γνωρίσει τον Ιωάννη και τον Σίμο. Τώρα, αποφάσισε να μείνει μαζί τους και να πάνε μια βόλτα στα Αναφιώτικα».

 

Ø  Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, καθώς όπως είπαμε τα πρόσωπα του άμεσου οικογενειακού κύκλου παύουν να πρωταγωνιστούν και να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις επιλογές του, το άτομο αναζητά άλλα πρόσωπα, προκειμένου να αναπτύξει αλληλεπίδραση. Οι σημαντικοί άλλοι, οι ομάδες των ομηλίκων θεραπεύουν πλέον την ανάγκη του «ανήκειν», τονώνοντας την αυτοπεποίθησή του νέου και ισχυροποιώντας το αίσθημα ότι αποτελεί ισότιμο μέλος μια ομάδας με κοινούς στόχους, οι οποίοι δεν προδίδονται και δεν αποκαλύπτονται σε όσους δεν ανήκουν σε αυτή (Θεοδωράτου-Μπέκου, 2006). Ενδεικτικό είναι το απόσπασμα αυτή τη φορά από:

Τα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα. Α.Βασιλειάδη

Σελ.70, « ΤΙΜΑΤΣ! ΕΙΠΕ ΚΑΠΩΣ ΕΝΤΟΝΑ ο Ντενέκ στον γιο του, όταν μπήκαν το βράδυ στο σπίτι. «Τι έδωσες στον Ιάσωνα, όταν καθόσασταν στον βράχο εκεί που τρώγαμε παγωτό;» «Τίποτα δεν του έδωσα».

«Του έδωσες κάτι και το έκρυψε στην τσέπη του, σε είδα!»

«Hayir, baba. Του έδειχνα τον σουγιά μου που έχει τόσα πράγματα και του άρεσε. Τον έχω στη τσέπη μου. Νάτος».

«Τιμάτς! Πες μου την αλήθεια, τώρα! Τον έχουν βρει;»

Ο Ντενέκ άρχισε να γίνεται ανυπόμονος. Όμως ο Τιμάτς ήταν αποφασισμένος, δεν θα έλεγε τίποτα μέχρι να μάθει.

«Hayir»

« Είσαι μαζί τους; Λες ψέματα στον πατέρα σου;»

«Hayir! Όχι, σου είπα!»

 

Ø  Ταυτόχρονα, οι εμπειρίες, αλλά και τα ενδιαφέροντά που χαρακτηρίζουν το αναγνωστικό κοινό της ηλικίας αυτής, παρουσιάζουν σημαντικές μεταβολές, και, για τον σκοπό αυτό, δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στους νέους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, στους οποίους στρέφονται οι νέοι προσπαθώντας να τους κατανοήσουν αλλά και στις πιο σύνθετες ανησυχίες και αναζητήσεις που τους απασχολούν. Έχουν την ανάγκη να ερευνήσουν, ώστε να ανακαλύψουν τη γνώση. Ας δούμε πώς εκφράζεται αυτή η παράμετρος:

Στο άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα, Κ. Στοφόρος

Σελ.13, «Τίποτα δεν έπαθα, αλλά για να γίνω καλός συγγραφέας πρέπει να κάνω έρευνα».

«Εσύ έχεις ξεφύγει τελείως! Μέχρι πέρσι με κορόιδευες που διάβαζα βιβλία και τώρα θα γίνεις συγγραφέας;»

 

Βασικά Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα εφηβικής λογοτεχνίας

Ακολούθως θα αναφερθώ στα βασικά  χαρακτηριστικά γνωρίσματα που αποτυπώνονται σε αναγνώσματα που εντάσσονται στην κατηγορία της εφηβικής λογοτεχνίας με αναφορές στα δύο πρώτα βιβλία της σειράς: «Τόποι Μυστηρίου» των εκδόσεων Κύφαντα:

Οι Nilsen και Donelson έχουν αποδώσει κάποια κοινά χαρακτηριστικά στα έργα που ανήκουν στην εφηβική λογοτεχνία, όπως ότι:

·         Οι πρωταγωνιστές είναι έφηβοι, όπως άλλωστε και οι αναγνώστες στους οποίους απευθύνονται. Μάλιστα στα εν λόγω βιβλία οι συγγραφείς μας αποκάλυψαν πως είναι και υπαρκτά πρόσωπα!

·         Η πλοκή των ιστοριών στοχεύει στο να βοηθήσει τους ήρωες – χαρακτήρες να οδηγηθούν προς την αυτονόμηση χρησιμοποιώντας κάθε δυνατό ελιγμό του νου ή της φαντασίας τους και σίγουρα δίχως να ενδιαφέρονται για τυχόν συγκρούσεις προκειμένου να επιτύχουν τον στόχο που έχουν συμφωνήσει με την ομάδα. Συμπληρωματικά, σύμφωνα με την Rebecca Lukens ο ήρωας επιλέγει να συγκρουστεί  κάθε φορά είτε:

ü  με τον εαυτό του

ü  με ένα άλλο πρόσωπο

ü  με τη φύση

ü  με την κοινωνία (Lukens, 1995:65-71)

Οι παραπάνω παραδοχές επιβεβαιώνονται στα βιβλία ως εξής:

Στα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα, Α. Βασιλειάδη

Σελ.70, Ο Τιμάτς συγκρούεται με την οικογένειά του, όπως προαναφέρθηκε, γιατί έχει συμφωνήσει με την ομάδα να μην αποκαλυφθεί το μυστικό τους μέχρι να πετύχουν τον στόχο τους.

Σελ.95, περιγράφεται με γλαφυρότητα και ταυτόχρονα με ρεαλιστικό τρόπο  ένα ‘’σκηνικό  ελιγμού’’ που σκαρφίστηκαν οι ήρωες, που προωθεί την εξέλιξη της ιστορίας και το οποίο αποκαλύπτεται στον ανυποψίαστο αναγνώστη στο τέλος του κεφαλαίου ως εξής:

«Τα δυο αγόρια χαμογελούσαν με νόημα και τα υπόλοιπα παιδιά είχαν ήδη καταλάβει ανακουφισμένα: η αποστολή είχα στεφτεί με επιτυχία»

 

·         Η θεματολογία εκτυλίσσεται σε ρεαλιστικό περιβάλλον και μάλιστα αξίζει να σημειωθεί πως στο Άγαλμα του Πραξιτέλη -Μυστήριο στα Αναφιώτικα, ο Κ. Στοφόρος

τολμά να ασχοληθεί με ένα θέμα που δεν είναι τόσο γνωστό σε αυτές τις ηλικίες, πιθανόν να αγνοείται κιόλας και σίγουρα δεν προσεγγίζεται στα εγχειρίδια του σχολείου. Το βιβλίο αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία, ώστε να αποτελέσει αφετηρία για περαιτέρω διερεύνηση, του θέματος του δοσιλογισμού. Άλλωστε, και η αναφορά υπαρκτών προσώπων, όπως για παράδειγμα του Υπουργόύ Εσωτερικών Ταβουλάρη, του αρχηγόύ της Γερμανικής Αστυνομίας Βάλτερ Σιμάνα προσδίδουν στην ιστορία την αίσθηση ενός ζωντανού σκηνικού παρόντος με δράσεις και εκπλήξεις που ακροβατούν ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθιστορία, ανάμεσα στο μακρινό παρελθόν και το σήμερα.

Σκηνικό: Μνημεία Πόλης

Αξίζει να σημειωθεί πως το σκηνικό και στα δυο βιβλία είναι μια περιήγηση πόλης. Η πλοκή λαμβάνει χώρα σε πραγματικά και υπαρκτά σκηνικά, στην Πλάκα και στη Σαλαμίνα. Στόχος τέτοιων αναφορών, όταν επιλέγονται να χρησιμοποιηθούν στα εφηβικά λογοτεχνικά βιβλία είναι να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών που αρχικά αναγνωρίζουν αλλά επιπλέον εκτιμούν και προστατεύουν τα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, και επιπλέον αντιλαμβάνονται και σέβονται τη διαχρονικότητά τους αναβιώνοντας κατά μια έννοια κομμάτια της ιστορία μας. Τα παιδιά, αν μετά την ανάγνωση των βιβλίων περιδιαβούν τα ιστορικά μονοπάτια της πόλης στα οποία διαδραματίζονται οι ιστορίες, θα έρθουν σε επαφή με τον πολιτισμό της στο πέρασμα των αιώνων εκφράζοντας απορίες και γνώμες και θα ταξιδέψουν με τη φαντασία τους αισθανόμενα ότι πρωταγωνιστούν στους τόπους μυστηρίου για τους οποίους διάβασαν. Ο συναρπαστικός αυτός περίπατος, αποτελεί μια εξαιρετική βιωματική δράση κατά την οποία τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν, να παρατηρήσουν και να χαρτογραφήσουν σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία της κάθε πόλης.

Οι ήρωες δρουν στα στενά της Πλάκας και της Σαλαμίνας και νομίζει κανείς ότι σε μια βόλτα του θα τους αναγνωρίσει. Ανάμεσα βεβαίως στις πληροφορίες πολλά και τα στοιχεία που ταυτίζονται ή καλύτερα περιγράφουν τη δράση των ίδιων των συγγραφέων!

Χαρακτηριστικές αναφορές από:

Το Άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα,Κ.Στοφόρος

Αέρηδες, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Ακρόπολη, οδός Κυδαθηναίων, Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, Μετόχι  του Παναγίου Τάφου…

Τα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα, Α. Βασιλειάδη

Μονή Φανερωμένης, Προφήτης Ηλίας

·         Οι εφηβικές ιστορίες έχουν γρήγορο ρυθμό δίνοντας έμφαση στις εντυπωσιακές εικόνες, οι οποίες χωρίς να αναλώνονται σε περιττές περιγραφές συχνά, περιγράφουν έντονες καταστάσεις αφήνοντας ισχυρό συναισθηματικό αποτύπωμα.

 

Και τα δύο βιβλία συμπορεύονται με αυτή τη διαπίστωση. Η αγωνία, στα κρίσιμα σημεία δεν κρατά περισσότερο από μια σελίδα του βιβλίου, και έτσι δεν εξαντλείται ο αναγνώστης με εκτενείς περιγραφές. Με εξαίρεση το κεφάλαιο στο βιβλίο: «Το άγαλμα του Πραξιτέλη- Μυστήριο στα Αναφιώτικα», που φέρει τον τίτλο: «Βράδυ στο Μετόχι», στο οποίο η αγωνία κορυφώνεται στις 5 έξοχα γραμμένες σελίδες καθώς περιγράφεται ίσως η πιο συναρπαστική σκηνή του βιβλίου!

 Μια διαπίστωση της Μαρίζας Ντεκάστρο:

Η παιδαγωγός, συγγραφέας και κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, Μαρίζα Ντεκάστρο σε συνέντευξή της στον τύπο (εφημερίδα Πρώτο Θέμα ,4.1.2025) καταθέτει μια ενδιαφέρουσα πληροφορία σχετικά με τις περιγραφές στα βιβλία λογοτεχνίας που προσδίδει αξία σε όσα αναφέρονται. Εξηγεί πως στα πρωτότυπα έργα του Ιουλίου Βερν, διαπιστώνονται εκτενείς και λεπτομερειακές περιγραφές. Και βεβαίως αυτή η πρακτική του Βερν ήταν αναγκαία καθώς δεν υπήρχε διαδίκτυο, για να έχουμε τις συμπληρωματικές πληροφορίες. Στα έργα όμως, του Ι. Βερν που έχουν διασκευαστεί, έχουν απαλειφθεί οι περιγραφές, ακριβώς γιατί η χρήση του διαδικτύου και των μέσων πληροφόρησης πλέον τις υπερ -  καλύπτουν.

·         Τα εφηβικά βιβλία, συνδυάζουν τη ρεαλιστική προσέγγιση των θεμάτων, ωστόσο προσφέρουν ένα αισιόδοξο τέλος. (Κανατσούλη, 2007:196)

Χωρίς να έχω διάθεση να αποκαλύψω το τέλος των ιστοριών, θα πω μονάχα πως ο αναγνώστης κλείνει την τελευταία σελίδα του κάθε βιβλίου ανακουφισμένος και έχοντας ίσως το αίσθημα της κάθαρσης με τη σημασία που αποδίδεται στον ορισμό της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη.

Επιπλέον, ας προστεθούν στην παραπάνω κατηγοριοποίηση τα εξής:

·         Ακολουθείται μία απροσδόκητη πλοκή και χρονική ακολουθία, στοιχείο που ξαφνιάζει τον αναγνώστη και που στοχεύει στο να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον του. Το χθες εμπλέκεται με το σήμερα εγείροντας την περιέργεια και εξάπτοντας την ήδη τολμηρή φαντασία του νεαρού αναγνώστη που αναρωτιέται για τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.

Οι αναφορές είναι οι εξής:

Στο Άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα, Κ.Στοφόρος

Αθήνα, Οδός Τριπόδων,340 π.Χ και αμέσως μετά μεταφορά στον χρόνο: Αμβούργο, 1976 και στο επόμενο κεφάλαιο, Αναφιώτικα

 

Στα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα, Α. Βασιλειάδη

Φανερωμένη, κάπου στο 1823 και αμέσως μετά Το σπίτι του Σικελιανού, 2024

 

Τα χαρακτηριστικά αυτά επιβεβαιώνουν για ακόμη μία φορά τη σχέση της Λογοτεχνίας με την κοινωνική πραγματικότητα. Και όπως γράφει η Κανατσούλη: «Η λογοτεχνική φαντασία δεν μπορεί παρά να αντλεί ιδέες από την κοινωνική εμπειρία, όσο και αν στη συνέχεια μπορεί να τις επεξεργαστεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να παραποιηθεί ή να αφανισθεί η αρχική αφορμή» (Κανατσούλη, 2007:180). 

·         Η έκταση και των δύο βιβλίων δεν υπερβαίνει τις 120 σελίδες, γεγονός που κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να συμπεριληφθεί στα πλεονεκτήματα καθώς λειτουργεί ενθαρρυντικά για τον νεαρό αναγνώστη, αφού μπορεί εύκολα σε 2- 3 ημέρες να τα έχει ολοκληρώσει.

·         Γλώσσα: Χρησιμοποιείται μια γλώσσα σύγχρονη, ενημερωμένη και συγκεκριμένη, η οποία περιγράφει γεγονότα με τρόπο εύληπτο χωρίς χρήση μακροπερίοδου λόγου. Απουσιάζει ο υπαινιγμός ή η υπερβολή που αποπροσανατολίζει τον νεαρό αναγνώστη και δεν απαντούν τύποι της γλώσσας argo των νέων. Επίσης, συχνή είναι η χρήση εκφράσεων που ανήκουν στα σχήματα λόγου (παρομοιώσεις, μεταφορές) αλλά και αναφορές σε στοιχεία, δοξασίες, που συνθέτουν την πολιτισμική και πολιτιστική ταυτότητα της Ελλάδας.

 

Συνεπώς, οι συγγραφείς μας φαίνονται πολύ καλά ενημερωμένοι, καθώς ακολουθούν με συνέπεια αφενός τα χαρακτηριστικά σύμφωνα με τους Nilsen και Donelson αλλά και όσα επιπλέον αναφέρθηκαν.

 

Πρόταση καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας μέσα από διαδρομές θεατρικού τύπου

«Το Εκπαιδευτικό Δράμα (Drama in Education) είναι μια μορφή θεατρικής τέχνης με  καθαρά παιδαγωγικό χαρακτήρα. Αποτελεί έναν σύγχρονο τρόπο προσέγγισης της μαθησιακής διαδικασίας και αξιοποιείται ως μέσο για τη διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων του προγράμματος σπουδών» (Αυδή, Α., Χατζηγεωργίου, Μ). Περιλαμβάνει μία σειρά από τεχνικές όπως: Την παγωμένη εικόνα την ανίχνευση της σκέψης, την Καρέκλα των αποκαλύψεων, το Θέατρο Φόρουμ, το Περίγραμμα του ρόλου, τον Διάδρομο της συνείδησης, τον Συλλογικό ρόλο, τη Γραφή σε ρόλο, τη Συνέντευξη, τον Μανδύα του ειδικού αλλά και τον Δάσκαλο σε ρόλο.

Ενδεικτικά επιλέγονται δύο από τις παραπάνω τεχνικές, ώστε να προσεγγιστούν δύο δυνατές σκηνές από τα βιβλία μέσω του Εκπαιδευτικού Δράματος:

Ο διάδρομος της συνείδησης

Οι μαθητές στέκονται σε δύο παράλληλες σειρές και ανάμεσά τους υπάρχει ένας μικρός διάδρομος, από όπου περνάει ο χαρακτήρας που αντιμετωπίζει μια διλημματική κατάσταση ή έρχεται σε σύγκρουση με τον εαυτό του ή κάποιον άλλο χαρακτήρα. Οι υπόλοιποι μαθητές αποτελούν τη φωνή της συνείδησης και του φωνάζουν τις σκέψεις που κάνει ο ίδιος, αλλά και οι άλλοι γι’ αυτόν. Οι δύο πλευρές του διαδρόμου εκφράζουν τις καλές και τις κακές σκέψεις, τα υπέρ και τα κατά. Ο χαρακτήρας στο τέλος του διαδρόμου θα πρέπει να έχει πάρει την απόφασή του!

Το Άγαλμα του Πραξιτέλη – Μυστήριο στα Αναφιώτικα, Κ.Στοφόρος

Ο χαρακτήρας είναι η Τσάρλι που κατεβαίνει στο πηγάδι και, αν υποθέσουμε ότι θα βρίσκεται σε δίλημμα για το αν θα πρέπει να κατέβει ή όχι, οι δυο σειρές παιδιών θα πλησιάζουν στο αυτί της και θα τις εκφράζουν τα υπέρ και τα κατά της απόφασης να τολμήσει την επικίνδυνη αποστολή. Στο τέλος του διαδρόμου θα πρέπει η Τσάρλι να έχει πάρει την απόφασή της!

 

Ανακριτική καρέκλα ή καρέκλα των αποκαλύψεων

Ένας μαθητής κάθεται σε καρέκλα και καλείται να απαντήσει σε ερωτήσεις που θα προσδώσουν εξέλιξη στη δράση. Απαντά στις ερωτήσεις των υπόλοιπων μαθητών υποδυόμενος έναν ρόλο – ήρωα του βιβλίου. Οι υπόλοιποι που κάνουν τις ερωτήσεις έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν μόνο μια ερώτηση ενώ δεν επιτρέπεται να αναπτύξουν διάλογο με τον ερωτώμενο μέσω επαναλαμβανόμενων ερωταποκρίσεων. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται για να αντληθούν περισσότερες πληροφορίες για το έργο που έχει ως αποτέλεσμα την εμβάθυνση στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

 

Στα τρία κλειδιά και το μυστικό του Ευριπίδη – Μυστήριο στη Σαλαμίνα, Α.Βασιλειάδη

Στην καρέκλα κάθεται ο μαθητής και υποδύεται τον Ντενέκ, τον πατέρα του Τιμάτς και τα παιδιά κάνουν ερωτήσεις, προκειμένου να διαλευκάνουν το μυστήριο του χάρτη.

 

Ολοκληρώνοντας, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στη συναλλακτική θεωρία της Rosenblatt, σύμφωνα με την οποία κάθε λογοτεχνικό δημιούργημα συνομιλεί με τον αναγνώστη επιδιώκοντας την ενεργητική εμπλοκή του, ώστε να καταφέρει όχι μονάχα να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες αλλά κυρίως να το απολαύσει. Συνεπώς, τα αναγνώσματα απευθύνονται στους νέους με την προσδοκία ότι θα συμβάλουν στην καλλιέργεια της φαντασίας, στη διαμόρφωση της κριτικής σκέψης, στη βελτίωση του λόγου και της έκφρασής τους αλλά και της αισθητικής απόλαυσης!

Είναι αισιόδοξο πως υπάρχουν συγγραφείς που επιμένουν να εμπνέονται από τις προσωπικές τους ανάγκες και αναζητήσεις επιλέγοντας να παραδίδουν στο αναγνωστικό κοινό βιβλία που δεν υπαγορεύονται από τη ζήτηση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έργα που δεν είναι μόνο εμπορικά επιτυχημένα, αλλά και καλλιτεχνικά αξιόλογα και βαθιά ουσιαστικά.

 

 

Ήδη βλέπω παιδιά να ανυπομονούν να βρεθούν σε τόπους μυστηρίου!

Καλοτάξιδα!

 

Χαμακιώτη Ηρώ, Εκπαιδευτικός

Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Διεύθυνσης Π.Ε. Δ΄ Αθήνας

 

 

Βιβλιογραφία

Αυδή, Α. & Χατζηγεωργίου, Μ. (2007). Η τέχνη του Δράματος στην Εκπαίδευση.

Θεοδωράτου – Μπέκου, Μ. (2006). Ωρίμανση και Δυναμική Ομάδας. Συμβολή στη Συμβουλευτική Νέων. Αθήνα: Rosili.

Κανατσούλη, Μ. (2007). Εισαγωγή στη Θεωρία και Κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: Univercity Studio Press.

Σταθόπουλος, Π. (2005). Κοινωνική Πρόνοια Ιστορική Εξέλιξη – Νέες Κατευθύνσεις.

Αθήνα: Παπαζήση.

 

Lukens, R. (1995). Critical Handbook of Children’s Literature. New York: HarperCollins College Publishers, 65-71.