Παραμυθοκουζίνα: Η Μαγική Τράπουλα σε Ακαδημαϊκή Έρευνα

Τετάρτη 31 Ιανουαρίου 2018

Η Μαγική Τράπουλα σε Ακαδημαϊκή Έρευνα

Αποτέλεσμα εικόνας για Μαγική τράπουλα παραμυθιων

Μεγάλη χαρά και τιμή να βλέπεις τη δουλειά σου να γίνεται μέρος μιας από τις πρώτες έρευνες στην Ελλάδα που συνδυάζουν τη δημιουργική γραφή με το θεατρικό παιχνίδι και τη δραματική τέχνη.

Η "Μαγική Τράπουλα των Παραμυθιών", η "Παραμυθοτράπουλα", μετά το ταξίδι της σε σχολεία, αίθουσες εκδηλώσεων, μουσεία, παραλίες, βουνά και ποτάμια, ακολουθεί τώρα Ακαδημαϊκή καριέρα. Τα τι και τα πως στο κείμενο που ακολουθεί.

Η Αφροδίτη Χαραλαμπάκη πέραν της επιστημονικής της κατάρτισης είναι και μια χαρισματική αφηγήτρια παραμυθιών...

Η παραμυθοτράπουλα

σε ακαδημαϊκή έρευνα

Η παραμυθοτράπουλα, όπως τη σκέφτηκε ο Κώστας Στοφόρος και τη ζωγράφισε η Στεφανία Βελδεμίρη, βασιζόμενοι στις «λειτουργίες» του παραμυθιού του Βλαντιμίρ Προπ και στη Γραμματική της φαντασίας του Τζιάνι Ροντάρι, αποτέλεσε πολύτιμο «μαγικό συστατικό» σε ακαδημαϊκή έρευνα.

Συγκεκριμένα, η δασκάλα και θεατροπαιδαγωγός Αφροδίτη Χαραλαμπάκη ερεύνησε στη μεταπτυχιακή της διατριβή τη Δημιουργική Γραφή σε συνδυασμό με τη Δραματική Τέχνη, σε μαθητές Ε’ Δημοτικού. Η ερευνήτρια σχεδίασε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα δημιουργικής γραφής μέσω της δραματικής τέχνης, στο οποίο οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να οδηγηθούν μέσα από παιχνίδια και ομαδικές βιωματικές δράσεις στη σύλληψη, συγγραφή και παρουσίαση ιστοριών και παραμυθιών. Το πρόγραμμα αποτελούνταν από δέκα εργαστήρια κλιμακούμενης δυσκολίας. Στο έκτο εργαστήριο, με τίτλο «Μία φορά κι έναν καιρό…», αξιοποιήθηκε η μαγική τράπουλα προκειμένου οι μαθητές να αντιληφθούν τις βασικές λειτουργίες των παραμυθιών και να τις ανασυνθέσουν σε δικά τους κείμενα.

Η έρευνα εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και στη δια βίου Μάθηση» του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ο πλήρης τίτλος της εργασίας είναι «Δραματική Τέχνη με στόχο τη Δημιουργική Γραφή: μια έρευνα σε μαθητές/τριες Ε' τάξης Δημοτικού Σχολείου».

Παρακάτω παρατίθεται η περίληψη της εργασίας.

Η παρούσα έρευνα μελετάει τα οφέλη για τους μαθητές της Ε’ Δημοτικού των Εκπαιδευτηρίων Αργύρη-Λαιμού, από τη συμμετοχή τους σε εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής με τη χρήση της Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση. Πρόκειται για μία έρευνα δράσης με πειραματικό χαρακτήρα, η οποία εστιάζεται στην ικανότητα παραγωγής γραπτού λόγου, στη στάση των μαθητών προς το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, σε αντιλήψεις και εμπειρίες των μαθητών σχετικά με τη Δημιουργική Γραφή και τη Λογοτεχνία, καθώς και στη δυναμική της ομάδας, μέσα στην οποία πραγματοποιήθηκαν τα εργαστήρια. Σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, οι μαθητές αναμένονταν να επωφεληθούν πολλαπλώς από τη συμμετοχή τους σε βιωματικές δράσεις γραφής και θεάτρου, και συγκεκριμένα σε γνωστικό, γλωσσικό, συναισθηματικό, ψυχοκινητικό, εκφραστικό και κοινωνικό επίπεδο. Το θέμα μελετήθηκε με πλήθος εργαλείων και μεθόδων, ποσοτικών και ποιοτικών. Χορηγήθηκε ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου, το οποίο αναλύθηκε στατιστικά, ερωτηματολόγιο ανοιχτού τύπου το οποίο αναλύθηκε με ποσοτικοποίηση, διενεργήθηκαν συνεντεύξεις σε ομάδες εστίασης, συμπληρώθηκε ημερολόγιο παρατήρησης, υπήρξε κριτικός φίλος και συγκεντρώθηκαν κείμενα και ζωγραφιές από τα εργαστήρια, που λειτούργησαν ως ερευνητικά δεδομένα. Μέσω της ποσοτικής και της ποιοτικής ανάλυσης των δεδομένων και της συνεξέτασης των αποτελεσμάτων, διαπιστώσαμε τη θετική επήρεια της Δημιουργικής Γραφής και της Δραματικής Τέχνης στο γραπτό λόγο των μαθητών και στις ομαδοσυνεργατικές τους δεξιότητες. Επιπλέον, συγκεντρώσαμε πλήθος στοιχείων σχετικά με στάσεις και απόψεις των μαθητών για θέματα σχετικά με τη Δημιουργική Γραφή και την έκφραση γενικότερα.

Στο κεφάλαιο της Μεθοδολογίας θεμελιώνεται θεωρητικά ο σχεδιασμός των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων και, μεταξύ άλλων, αναφέρεται:

Το έκτο εργαστήριο έχει τίτλο «Μία φορά κι έναν καιρό…». Πρόκειται για ένα εργαστήριο που εστιάζει στα λαϊκά παραμύθια και δίνει στους μαθητές την ευκαιρία και τα βασικά εργαλεία για να γράψουν το δικό τους παραμύθι, βασισμένοι σε μοτίβα των λαϊκών παραμυθιών. Αρχικά, η εμψυχώτρια αφηγήθηκε ένα παραμύθι, ακολούθησε συζήτηση με τους μαθητές και στη συνέχεια τούς μοιράστηκαν καρτέλες από τη «Μαγική Τράπουλα των Παραμυθιών». Με βάση τις λειτουργίες που αναγράφονταν στις καρτέλες, οι μαθητές συνέγραψαν ομαδικά τα δικά τους παραμύθια. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τις 21 λειτουργίες που ξεχώρισε ο Τζιάνι Ροντάρι, από τις 31 λειτουργίες των παραμυθιών που διατύπωσε ο Βλαντιμίρ Πρoπ, και οι οποίες θεωρούνται ως «τα συστατικά στοιχεία» όλων των παραμυθιών και των παραλλαγών τους (Προπ, 1991· Ροντάρι, 2003: 91-100). Το εργαστήριο παραμυθιού δεν θα μπορούσε να λείπει από το πρόγραμμα παρέμβασης, καθώς βασικό όφελος της αξιοποίησής του στην παιδαγωγική διαδικασία είναι, μεταξύ πολλών άλλων, η καλλιέργεια της δημιουργικής φαντασίας (Μαλαφάντης, 2011: 233-248).

Τέλος, στο Παράρτημα της εργασίας υπάρχει αναλυτικά το σχέδιο μαθήματος, καθώς και το επιπλέον υλικό που χρησιμοποιήθηκε:

6^ο Εργαστήριο

Τίτλος: «Μία φορά κι έναν καιρό…»

Στόχοι:

Εισαγωγή στις λειτουργίες των παραδοσιακών παραμυθιών
Παραγωγή πρωτότυπων ιστοριών, με παραμυθιακά στοιχεία
Ενίσχυση των δεσμών της ομάδας

Διαδικασία:

Προετοιμασία:

Καθένας λέει μια πρόταση που αρχίζει με τη φράση «Μία φορά κι έναν καιρό…».

Εισαγωγή ερεθίσματος:

Αφήγηση του λαϊκού παραμυθιού «Ο Ήλιος και το Φεγγάρι» (βλ. παρακάτω) από την εμψυχώτρια.

Πηγή: Χιώτικα παραμύθια, Νίκος Γιαλούρης, σ. 16

Διασκευή- μερική προσαρμογή στην κοινή ελληνική: Αφροδίτη Χαραλαμπάκη

Επεξεργασία ερεθίσματος, πρωτότυπες δημιουργίες, παρουσιάσεις:

Συζητάμε για τις λειτουργίες των παραμυθιών (μαγική τράπουλα), οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες (τρεις πεντάδες), τα τραπουλόχαρτα μοιράζονται στις ομάδες και κάθε ομάδα φτιάχνει ένα παραμύθι, αξιοποιώντας τις λειτουργίες που της έτυχαν. Οι ομάδες γράφουν το παραμύθι τους και το διαβάζουν στους υπόλοιπους μαθητές ή το παρουσιάζουν ζωντανεύοντάς το.

Αναστοχασμός: