Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διατροφή των παιδιών

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής στις 16 Οκτωβρίου, παραθέτω το κείμενο της εκπαιδευτικού Κατερίνας Παγουρτζή το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο "20 σεφ, 11 μαμάδες κι εγώ" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Κριτική"

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού

Η διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών των παιδιών  καθορίζεται αρχικά από την οικογένεια.. Από την ηλικία όμως των 5 ετών που διαβαίνουν το κατώφλι του σχολείου  η διατροφική τους συμπεριφορά επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες.

Τέτοιοι είναι η επιλογή τροφίμων από το σχολικό κυλικείο., οι προτιμήσεις των φίλων τους, η θυσία του δεκατιανού χάριν του παιχνιδιού στο διάλειμμα  .

Το σχολείο  ως κατεξοχήν χώρος κατάλληλος για απόκτηση γνώσεων, ανάπτυξη δεξιοτήτων και υιοθέτηση στάσεων ζωής και συμπεριφορών  μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέματα διατροφής  ώστε να αντιληφθούν καλύτερα τη σημαντική σχέση σωστής διατροφής και ψυχοσωματικής  υγείας.

 Αφορμές  παρουσιάζονται καθημερινά στην σχολική ζωή  για να ασχοληθεί ο εκπαιδευτικός με θέματα διατροφής.

Είτε μέσα από κείμενα στο Μάθημα της Γλώσσας, είτε από θέματα της Μελέτης Περιβάλλοντος και της Ιστορίας  , είτε από την παρατήρηση  των προτιμήσεων  διατροφής των παιδιών στα διαλείμματα  μπορεί να αφιερώσει  χρόνο για  να προσεγγίσει  το θέμα.

Η καλύτερη προσέγγιση κατά την γνώμη μου είναι η βιωματική ,παράλληλα με  την γνωστική  . Οι μαθητές πρέπει να ενημερώνονται σε θέματα διατροφής μέσα από ευχάριστες και διασκεδαστικές δραστηριότητες που ξεφεύγουν από τα τυπικά πλαίσια της διδασκαλίας των μαθημάτων.

Η ανάγνωση χιουμοριστικών λογοτεχνικών κειμένων σχετικών με τις διατροφικές συνήθειες, με δραματοποίηση , με τραγούδι , με δημιουργία ποιημάτων, με εύρεση   σχετικών παροιμιών,

με κατασκευές ημερολογίων διατροφής, μάσκας , καπέλων, ζωγραφικής  φρούτων  και πολλών άλλων καλλιτεχνικών δημιουργιών, τα παιδιά  μαθαίνουν την σημασία του καλού πρωινού, των ομάδων τροφών, την αξία των βιταμινών  και τις θρεπτικές ουσίες  των τροφών καθώς και την ιδιαίτερη αξία της μεσογειακής διατροφής.

Επίσης  μπορούν να προσκληθούν ειδικοί όπως διατροφολόγοι παιδίατροι, οδοντίατροι , αθλητές οι οποίοι  θα συζητήσουν με τα παιδιά θα  λύσουν απορίες και θα δώσουν κατάλληλες συμβουλές.

Μέσα από τέτοιες διαδικασίες τα παιδιά παρατηρούν, ενδιαφέρονται  προσπαθούν και αναπροσαρμόζουν τις συνήθειές τους. .

 Βέβαια σημαντικό είναι και ο εκπαιδευτικός με την στάση του να τροφοδοτεί αυτές τις θέσεις. Το παράδειγμά του να προτιμάει φρούτα , ξηρούς καρπούς και σπιτικά σαντουιτς  στο διάλειμμα  ενισχύει την εμπιστοσύνη των παιδιών.

Όσο κι αν προτρέπει ο δάσκαλος τους μαθητές του σε μια πιο υγιεινή διατροφή , αλλά ο ίδιος  δεν αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση  σίγουρα δεν  πείθει και πολύ τους μαθητές του.

    Αξίζει ακόμη να αναφερθεί η σημασία του καλού πρωινού ως παράγοντα  συγκέντρωσης της προσοχής ,βελτίωσης της απόδοσης, αύξησης της ικανότητας μάθησης , μείωσης της υπερκινητικότητας και αύξησης της φυσικής δύναμης των παιδιών.

Δυστυχώς ,δεν είναι λίγοι οι μαθητές που έρχονται νηστικοί στο σχολείο, επειδή  όπως λένε <<δεν πρόλαβαν οι γονείς τους να τους το ετοιμάσουν>>…

Πολύ σημαντική βέβαια είναι και η συνεργασία των γονέων σ ΄ αυτό το ζήτημα.

Πολλοί γονείς αντιλαμβάνονται έγκαιρα την σπουδαιότητα της σωστής διατροφικής στάσης των παιδιών τους και συνεργάζονται  διαθέτοντας χρόνο να ετοιμάσουν ένα σάντουιτς και να βάλουν ένα φρούτο στη σάκα του παιδιού τους, παρά τον αγχώδη δρόμο ταχύτητας το πρωί για την δουλειά τους.

Κάποιοι άλλοι όμως δυσκολεύονται να αλλάξουν τη συνήθεια τους να δίνουν μόνο χρήματα  για να απαλλαγούν από την προετοιμασία και χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να πεισθούν.

Ιδιαίτερο ρόλο παίζει στο σημείο αυτό η άψογη συνεργασία γονέων –εκπαιδευτικών στο Ολοήμερο Σχολείο ,που οι μαθητές τρέφονται κατά τις μεσημεριανές ώρες με φαγητό που φέρνουν από το σπίτι και η αλληλεπίδραση της ομαδικής σίτισης  είναι εμφανής.

Σχετικά τώρα με τα σχολικά κυλικεία  για να έλκουν την πελατεία τους ,συχνά καταφεύγουν  σε νόστιμα  μικρογεύματα που απέχουν από αυτό που θεωρούμε υγιεινή διατροφή ,και είναι γεμάτα ζάχαρη και λιπαρά. Γι αυτό πρέπει να γίνεται συχνός έλεγχος από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς κάθε μονάδας  και να προτείνονται  κατάλληλα τρόφιμα όπως φυσικοί χυμοί, φρούτα, ξηροί καρποί, γιαούρτι ,μπάρες δημητριακών, τοστ με τυρί και γαλοπούλα κλπ. 

Πέρα από την αποσπασματική προσπάθεια βέβαια για τα θέματα διατροφής  , υπάρχει και το Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας ή η Ευέλικτη Ζώνη όπου διδάσκεται 1-2 ώρες εθελοντικά  την εβδομάδα και  πραγματικά  συμβάλλει στη αλλαγή των διατροφικών συνηθειών  και στάσεων ζωής. Είναι ένα αξιόλογο πρόγραμμα που προσφέρει πολλαπλά οφέλη στην τάξη, στοχεύοντας  σε γνωστικό, συναισθηματικό  και βιωματικό επίπεδο και έχει τη δυνατότητα να  δράσει ενδοσχολικά  με ενημέρωση όλων των τάξεων του συγκεκριμένου σχολείου και διασχολικά  με την σύμπραξη σχολείων ανά περιφέρεια σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Προγράμματος..

Στην πράξη

Σχετικά με τα θέματα διατροφής ,που στοχεύουν να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά και να διαμορφώσουν πιο υγιείς στάσεις ,αρχικά δημιουργούμε ομάδες εργασίας. Κάθε ομάδα περιλαμβάνει 5-6 μαθητές, που επιλέγονται τυχαία. Κάθε ομάδα έχει έναν εισηγητή που παρουσιάζει κάθε φορά την εργασία της ομάδας. Με εξακτίνωση επιλέγουμε τα θέματα που θα μας απασχολήσουν. 

Σχεδιάζουμε έναν ήλιο, γράφουμε στο κέντρο ΔΙΑΤΡΟΦΗ  και στις ακτίνες  ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΡΩΙΝΟΥ- ΔΕΚΑΤΙΑΝΟ-ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΩΝ- ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ- ΒΛΑΒΕΡΕΣ ΟΥΣΙΕΣ - ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ Ε - ΣΥΝΤΑΓΕΣ- ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ- ΙΣΤΟΡΙΕΣ-ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ-   κλπ 

Κάθε ομάδα ασχολείται με ένα θέμα από αυτά

1)Αρχικά ξεκινάμε με ένα ερωτηματολόγιο για το πρωινό 

 2) Κάνουμε ένα πίνακα με τρεις κατηγορίες.  Μαθητές που παίρνουν πρωινό. Μαθητές που πίνουν μόνο γάλα. Νηστικοί μαθητές. Στην διάρκεια του πρώτου δίωρου σημειώνει ο καθένας πότε νιώθει κούραση, υπνηλία, εξάντληση, ατονία. Κάθε εβδομάδα κάνουμε μια επανάληψη και μετα από ενα μήνα παρατηρούμε τις βελτιώσεις στη διάθεση, την εγρήγορση,την ενεργητικότητα ανάλογα με την επίδραση του προγράμματος. Συνήθως τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. 3) Αφού έχουμε ασχοληθεί λίγο καιρό με τις θρεπτικές ουσίες και τα συστατικά των τροφών  , τότε σχεδιάζουμε σε χαρτί κανσόν ή σκληρό χαρτόνι τα περιγράμματα σε φυσικό μέγεθος δύο μαθητών. Στο ένα ανθρωπάκι ζωγραφίζουμε το πρόσωπο ενός υγιούς παιδιού  γελαστού και χαρούμενου με ρόδινα μαγουλάκια,ζωηρά ματάκια,λευκά δοντάκια,ωραία μαλλιά.(Ροδαλάκης) Στο σώμα κολλάμε εικόνες από διάφορα φρούτα σε ευκρινές μέγεθος, δημητριακά, γαλακτοκομικά,χυμούς,λαχανικά ,όσπρια, φωτογραφίες από φαγητά  και γλυκά σπιτικά, ψάρια, πίτες, σαντουιτς,κουλουράκια, ξηρούς καρπούς, μέλι. Στο άλλο ανθρωπάκι (παχουλό) ζωγραφίζουμε ένα πρόσωπο  ενός αφηρημένου παιδιού με ματάκια κουρασμένα, χλωμό δερμα,δόντια κίτρινα.(Κιτρινάκος) Στο σώμα κολλάμε σακουλάκια από Chips, γαριδάκια,καραμέλες, γκοφρέτες,κουτιά από coca cola, αναψυκτικά,παγωτά , ετικέτες τροφίμων με Ε. Αυτά είναι αναρτημένα όλη την σχολική χρονιά μέσα στην τάξη και αποτελούν σημαντικό εποπτικό υλικό. 4) Σε ένα μεγάλο ταμπλό με τα ονόματα των μαθητών,  επιβραβεύεται με αυτοκόλλητο όποιος όλη την εβδομάδα είχε μαζί του υγιεινές επιλογές δεκατιανού  του Ροδαλάκη και στο τέλος κερδίζει κάποιο δωράκι. Αντίθετα  χάνει΄πόντους οποιος φέρνει στο σχολείο τροφές του Κιτρινάκου. 5) Τα παιδιά γράφουν 2-3 συνταγές το καθένα, ρωτώντας μαμάδες,γιαγιάδες, και οι αλλοδαποί μαθητές συνταγές της πατρίδας τους και έτσι μαζεύουμε συνήθως 50-60 συνταγές ,τις δένουμε και ο καθένας παίρνει ένα δικό του οδηγό μαγειρικής .