Για τον φωτισμένο κι αγαπημένο μας δάσκαλο Ιωάννη Λάππα

Σήμερα είχα τη μεγάλη χαρά, σε έναν περίπατο να συναντήσω την κόρη από τους πιο αγαπημένους μου καθηγητές στο σχολείο. Του κυρίου Ιωάννη Λάππα.

Ακόμη μεγαλύτερη η χαρά να μιλήσω τηλεφωνικά μαζί του. Μετά επικοινώνησα με τον γιο του Δημήτρη που ζει στο εξωτερικό κι έτσι βρέθηκε στα χέρια μου το κείμενο από το δημοσίευμα του περιοδικού «Ερμής» (τχ.70), που αναφέρεται στον μεγάλο μας δάσκαλο.

Σήμερα συμπτωματικά, ανέβηκε κι ένα ερώτημα από το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης σχετικά με το τι είναι αυτό που μας λείπει από το σχολείο και φυσικά απάντησα το …διάλειμμα!

Στη συνέχεια θυμήθηκα τη σημερινά μας επαφή με τον κύριο Λάππα και συμπλήρωσα πως νοσταλγώ τρεις καθηγητές που με επηρέασαν όσο λίγοι άνθρωποι στη ζωή μου.

Ο ένας είναι φυσικά ο κύριος Λάππας και οι άλλοι δυο οι φιλόλογοι Ψαρράς και Κοντοστάθης…

Να πω ότι την πρώτη φορά που μπήκε στην τάξη -φανταστείτε περίοδο Μεταπολίτευσης, με τα πολιτικά θέματα στην πρώτη γραμμή, με μαθητικές οργανώσεις, με αμφισβήτηση…

Κακή η εμπειρία μας από προηγούμενο θεολόγο -δεν αναφέρω το όνομα για ευνόητους λόγους, οι συμμαθητές μου σίγουρα κατάλαβαν τι εννοώ- και μπαίνει ο κύριος Λάππας. Μας χαιρετά με την ευγένεια που πάντα τον χαρακτήριζε και μας λέει ότι -αν δεν ε΄χουμε αντίρρηση- θα ήθελε να γράψουμε σε ένα κομμάτι χαρτί ο καθένας -ανώνυμα- αν πιστεύουμε πως υπάρχει θεός ή όχι!

Αυτό έδωσε το έναυσμα για εκπληκτικές συζητήσεις που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια στην τάξη.

Πρωτοποριακός και ως εκπαιδευτικός καθιέρωσε ως εξής την εξέταση μας. Σε κάθε μάθημα, δυο μαθητές ανελάμβαναν να «διδάξουν» τους συμμαθητές τους! Εκτός από το διαγώνισμα του διμήνου, αυτή ήταν και η «εξέταση» μας. Φανταστείτε τώρα ότι υπήρξε μια ευγενής άμιλλα για το ποιος θα κάνει το καλύτερο μάθημα! Εμπεδώναμε την ύλη, μαθαίναμε να συνεργαζόμαστε και παρακολουθούσαμε με προσοχή τους συμμαθητές μας. Φυσικά ο κύριος Λάππας συμπλήρωνε τα κενά μας και μετά άρχιζε η συζήτηση.

Μπορούσε να υποστηρίξεις και τις πιο ακραίες θέσεις -αλλά με επιχειρήματα. Χωρίς να μειώνεις τον άλλο.

Έτσι, χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε μας δίδασκε τον διάλογο, τη δόμηση επιχειρημάτων και λόγου, τον σεβασμό της αντίθετης άποψης.

Ακούω για κάθε λογής μεταρρυθμίσεις και σκέφτομαι τι όμορφο θα ήταν να μπορούσαν οι κάθε είδους αρμόδιοι να διδαχθούν από τέτοια παραδείγματα εκπαιδευτικών. ¨όπως ο κύριος Λάππας.

Πώς έμενε έτσι ψύχραιμος αυτός ο άνθρωπος;

Καθόλου τυχαία μεγάλωσε και εξαιρετικά παιδιά (αλλά δεν γράφω άλλα επ’ αυτού -ξέρω πως δεν θα το ήθελαν)

Τον αγαπήσαμε και ξέρω πως όλοι τον θυμούνται με τη μεγαλύτερη τρυφερότητα. Μαθητές κάθε ηλικίας.

Στα 90 του είναι ακόμη έτσι, με το κοφτερό του μυαλό και τη βαθιά του μόρφωση που ποτέ δεν επιδείκνυε. Ταπεινός -με την καλή έννοια- άφηνε τον χώρο στους μαθητές να επιδείξουν τη γνώμη τους.

Και την αλαζονεία που μας πιάνει καμιά φορά στην εφηβεία…

Βαθιά ευγνωμοσύνη νιώθω που τον είχα κι εγώ δάσκαλο…

Το άρθρο του Ερμή:

ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ -Ιωάννης Λάππας

Συνέντευξη στον Ανδρέα Χ. Μωρίκη ' 69

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ιωάννα Λιάρου ' 17

Ιωάννης Λάππας | Θεολόγος του Κολλεγίου Αθηνών (1961-1991)

"Και στον αγαπητό μας καθηγητή θεολόγο κ. Ιωάννη Λάππα προσφέρουμε ένα νεογέννητο χέλι, για να το εκπαιδεύσει πως να γλιστράει!" Αυτό ήταν το δώρο το οποίο οι τελειόφοιτοι μιας τάξης πριν κάποιες δεκαετίες πρόσφεραν στον αγαπημένο τους καθηγητή κατά τη διάρκεια της δικής τους Senior’s day. Ήθελαν να τιμήσουν με αυτόν τον τρόπο τον άνθρωπο που με ιδιαίτερη λεπτότητα απέφευγε όλες τις κακοτοπιές της τάξης, όχι μόνον όσες προέκυπταν φυσιολογικά εξαιτίας της φύσης του μαθήματος των θρησκευτικών, αλλά εκείνες που οι μαθητές επιμελώς προετοίμαζαν (=σκάρωναν) και  αιφνιδίως ενεφάνιζαν για να δημιουργήουν «κλίμα ευφορίας».

Και όμως. «Μπράβο, Κωνσταντίνε, έφτασες στον πυρήνα του θέματος!». Σημειωτέον ότι η φράση «πυρήνας του θέματος», μία από τις πλέον προσφιλείς εκφράσεις του, λεγόταν με απόλυτη συγκέντρωση, με τα μάτια μισόκλειστα και με τον αντίχειρα του δεξιού χεριού να ενώνεται με τον δείκτη. «Πολύ σωστά, Δημήτριε, προσεγγίζεις το ζήτημα!», έλεγε στον επόμενο μαθητή, που διατύπωνε μια εντελώς διαφορετική άποψη ή «Μία από τις προκείμενες κρίσεις, Γεώργιε, του συλλογισμού σου θεωρώ ότι μας είναι απαραίτητη, για να συνεχίσουμε εκ του ασφαλούς τον προβληματισμό μας». Δεν είναι ότι δεν ήθελε ο κ. Λάππας να αφήσει κανένα μας παραπονεμένο και γι' αυτό μας καλόπιανε βρίσκοντας στα όσα ο καθένας μας έλεγε κάτι καλό.

Είναι ότι έτσι ήθελε να μας προφυλάξει από τη διαζευκτική αντιμετώπιση των πραγμάτων και των καταστάσεων και να μας φέρει σε επαφή με τη συζευκτική σκέψη. Όχι άσπρο μαύρο. Όχι μανιχαϊστική αντίληψη της ζωής.

Όχι όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας. Αλλά ότι η πλησιέστερη προσέγγιση του εκάστοτε ζητουμένου επιτυγχάνεται με τη συμπερίληψη των επί μέρους σχετικών αποτιμήσεών μας, αρκεί να εμφορούμεθα από πνεύμα διάκρισης κατά την επεξεργασία των δεδομένων μας. Εάν ισχύουν το «ουδέν καλόν αμιγές κακού» και το «ουδέν κακόν αμιγές καλού», και ασφαλώς ισχύουν, τότε το καλό ως ποιότητα υπάρχει παντού και όποιος θέλει να μην το εξυμνεί μόνον, μπορεί να το αναζητεί και να το πραγματοποιεί. Προσφιλές παράδειγμα του κ. Λάππα η μέλισσα.

Μέσα σε έναν αγρό γεμάτον ακαθαρσίες βρίσκει το μόνο λουλούδι που υπάρχει και σε αυτό επικάθεται. Αντιθέτως η σφήκα μέσα σε έναν αγρό γεμάτον λουλούδια βρίσκει τη μοναδική ακαθαρσία που υπάρχει εκεί και με αυτήν ασχολείται. Πώς, λοιπόν, να μην ευγνωμονούμε έναν δάσκαλο που προφύλαξε γενεές εφήβων από το σκοτάδι του δογματισμού δείχνοντας το δρόμο της επίγειας πειθούς κι εκείνον της αποκάλυψης της επέκεινα πίστης;

Κατά τη δεκαετία του ’60, τη δεκαετία της οικουμενικής αναστάτωσης σε κάθε τομέα της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής, ήταν πανεύκολο να σταθείς όρθιος στην έδρα της Μέσης Παιδείας διδάσκοντας Αρχαία ή Μαθηματικά κ.λ.π. Θρησκευτικά, όμως; Ο θεολόγος της εποχής τι όπλα είχε, για να σταθεί; Ούτε τους γραμματικούς κανόνες είχε, ούτε τα αυθαίρετα μαθηματικά αξιώματα, για να καταφεύγει ασφαλώς σε αυτά και να δίνει τέλος σε κάθε αμφισβήτηση που προέκυπτε.

Το μάθημα των Θρησκευτικών δεν ανήκε στα πρωτεύοντα μαθήματα, ώστε δεν εξεταζόταν κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ούτε καν για τις θεολογικές σχολές. Ο κ. Λάππας κατάφερνε με τον ήπιο τρόπο του να μας κάνει να θεωρούμε το μάθημα των Θρησκευτικών σημαντικό. Υπήρξε μία μειλίχια συνείδηση χρέους απέναντι σε εφηβικές ψυχές, που έπρεπε να τις ενδυναμώσει πνευματικά, ώστε να καταφέρουν να ζήσουν ανθρώπινα σε έναν κόσμο που ξαφνικά όλα τα αμφισβητούσε και για τα πάντα επαναστατούσε.

Ο ψυχρός πόλεμος Ρωσίας – ΗΠΑ, ο πόλεμος στο Βιετνάμ, οι φυλετικές διακρίσεις, οι εξεγέρσεις των μαύρων, το κίνημα των hippies, η εξάπλωση των ναρκωτικών, η σεξουαλική επανάσταση, ο Μάης του ’68, η επιβολή του στρατιωτικού νόμου στη χώρα μας και άλλα, ων ουκ έστι αριθμός.

Ο θεολόγος της εποχής, επομένως, δεν είχε μόνο τη συμβατική υποχρέωση να καλύψει τη διδακτέα ύλη που όριζε το Υπουργείο Παιδείας. Είχε το καθήκον να ακούσει από τους μαθητές του όλα τα ζωτικά ερωτήματα που τους απασχολούσαν και στη συνέχεια, με σεβασμό στην ελευθερία του προσώπου τους, να τους οδηγήσει έτσι, ώστε εκείνοι με δική τους επιλογή κι ευθύνη να χαράξουν τον δρόμο τους.

Δεν υπεξέφυγε ποτέ. Ούτε «αυτό δεν είναι της παρούσης», ούτε «πώς και ρωτάς, παιδί μου, αυτό το πράγμα», ούτε τίποτε τέτοιο. Όλα στην ώρα τους και κατά το μέτρο του δυνατού. Έχω προσωπική εμπειρία για το πόσο σωστά επιτελούσε το έργο του. Αν και κάτοχος διδακτορικού διπλώματος1, δεν παρασύρθηκε από αυτό, ώστε να εγκλωβίσει το μάθημά του σε ένα στείρο ακαδημαϊσμό, αλλά είχε πάντα τη συναίσθηση ότι διδάσκει στη Δευτεροβάθμια και όχι στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ότι δηλαδή δεν διδάσκει Θρησκευτικά σε φοιτητές του Πανεπιστημίου, αλλά ότι παιδαγωγεί εφήβους διά του μαθήματος των Θρησκευτικών, όπως άλλωστε από το νόμο προβλέπεται.

Για αυτό δεν περιοριζόταν στα δεδομένα που του παρείχε η σχολική τάξη, αλλά φρόντιζε να σχηματίζει για καθένα μας μια συνολική εικόνα της προσωπικότητάς του. Στο πρόσωπο του κ. Λάππα δε βλέπουμε, όμως, μόνον έναν αγαπητό και σεβαστό καθηγητή-δάσκαλο. Βλέπουμε κι έναν ιεραπόστολο θεολόγο, μέλος και πρόεδρο του ΔΣ του Πατριαρχικού Ιδρύματος Ορθοδόξου Ιεραποστολής Άπω Ανατολής επί δεκαετίες, στον οποίο οι πρώτοι κληρικοί της Χριστιανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας κι εκείνης της Νοτίου Κορέας, Φιλιππίνων, Ινδίας και Ινδονησίας αποδίδουν τη θεολογική κατάρτισή τους και όχι μόνο.

Πολλά ταξίδια του στη γειτονική Αλβανία κι ένας ολόκληρος χρόνος παραμονής του στη μακρινή Νότια Κορέα, στο Ορθόδοξο Θεολογικό Σεμινάριο του Αγίου Νικολάου στη Σεούλ, δημιούργησαν, ενίσχυσαν κι εδραίωσαν το ορθόδοξο φρόνημα στις χώρες αυτές. Γι' αυτό και τιμήθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη με το οφίκιο «Άρχων διδάσκαλος του Ευαγγελίου της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας»2 διά την μετά ζήλου και αφοσιώσεως πολύτιμον διακονίαν του στους ιεραποστολικούς αγρούς της εκκλησίας στην Άπω Ανατολή.

Ο κ. Λάππας είναι ένας από τους ολιγίστους εκλεκτούς. Τυχεροί όσοι τον είχαν δάσκαλό τους, κι ευλογημένοι όσοι από αυτούς αξιοποίησαν τη μαθητεία τους κοντά του.

Μια προσωπική μαρτυρία

Ένα απόγευμα του 1970 βρέθηκα στο Οικοτροφείο του Σχολείου μας, συγκεκριμένα στο μεγάλο σαλόνι του Οικήματος Λίλα. Πλήθος οικότροφων μαθητών παρακολουθούσε στην τηλεόραση τη μετάδοση ενός σημαντικού ποδοσφαιρικού αγώνα της εποχής. Ανάμεσά τους ο κ. Λάππας.

«Σας ενδιαφέρει το ποδόσφαιρο;», τον ρώτησα μετά το τέλος του αγώνα. «Με ενδιαφέρει, Ανδρέα μου, ό,τι ενδιαφέρει τους μαθητές μου», μου απάντησε και συνέχισε: «Όταν αύριο στο διάλειμμα θα ακούω τους μαθητές μου να διαπληκτίζονται για το αν έπρεπε ή όχι ο διαιτητής να σφυρίξει πέναλτι σε μία επίμαχη φάση, εγώ θα πρέπει να έχω άποψη, για να εκτιμήσω την αντικειμενικότητά τους και το επίπεδο της ωριμότητάς τους».

Μεγάλο μάθημα για εμένα τα λόγια αυτά, λόγια που ποτέ δεν ξέχασα κατά τα 39 χρόνια της μετέπειτα δικής μου πορείας ως εκπαιδευτικού στη Μέση Εκπαίδευση.

1 «Η περί εργασίας διδασκαλία Ιωάννου του Χρυσοστόμου», έκδοση του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών

2 Αγία Σκέπη Παπάγου, Κυριακή του Θωμά 27/5/2014, εκπρόσωπος Οικουμενικού Πατριάρχη ο Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος